8 Wegkijken van destructief leiderschap kan niet meer Slechte vragen bestaan wel De VBS oktober 2024 16 8 18 Organiseer van tevoren wat je nodig hebt bij calamiteiten 4 Ga het gewoon doen! ‘Goed onderwijs en een goed team komen niet vanzelf. Daar moet je moeite voor doen, maar het is ook de moeite waard.’ Goed begin voor starters: inductiebeleid Jordan MLU
» 2 VBS - oktober 2024 Colofon De VBS is het tijdschrift van VBS, de vereniging van zo’n 350 algemeen bijzondere scholen. Het verschijnt vier keer per jaar en wordt gratis toegestuurd aan leden. Donateurs ontvangen, afhankelijk van hun bijdrage, eveneens het tijdschrift. VBS aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van bijdragen die door niet-VBS-medewerkers zijn geschreven. ISSN 2451-9707. Redactie Edward Moolenburgh, Peter Warnders en Steffie Bom (hoofd- en eindredactie) Vormgeving Luupa Contact Binckhorstlaan 36, 2516 BE, Den Haag, 070-331 52 52, redactie@vbs.nl Druk GrafiMedia Solutions Website www.vbs.nl Editie Jaargang 10 / nummer 3 Inhoud - oktober 2024 4 Hoe laat je starters organisch in je school passen? Interview over inductiebeleid met Jordan MLU 6 Vernieuwd Normenkader IBP: concreter, praktischer en meer toegespitst op het onderwijs Helpdesk: Wat is veranderd en hoe start je? 8 Organiseer van tevoren wat je nodig hebt bij calamiteiten Kijkje achter de schoolmuur 9 Waarom zou je niet het onderwijs willen werken? Column Guido Vink, directeur Zeister Schoolvereeniging 10 VBS-Activiteitenverslag 2023 Wat VBS vorig jaar voor haar leden deed 14 Leusden krijgt (hopelijk) een middelbare school Een gesprek met de drie oprichters 16 Wegkijken van destructief leiderschap kan niet meer in deze tijd Column Joost Kampen, veranderkundige 17 Laatste nieuws! Met o.a. voorbereiden op nieuwe wet Vrij en Veilig onderwijs 18 Slechte vragen bestaan wel Interview met Wyke Stommel, gesprekswetenschapper 14 Leusden krijgt (hopelijk) een middelbare school 9 Waarom zou je niet in het onderwijs willen werken? 18 Slechte vragen bestaan wel
» 3 H et opstellen van een calamiteitenbeleid, in gesprek met de IB’er die ouders iets te pittig toespreekt, een plan opstellen rondom de begeleiding van zij-instromers of starten met een vernieuwend onderwijsconcept. Het behoort niet direct tot de corebusiness van school, nog los van al het werk dat er al ligt. Daarbij, zo’n vaart zal het niet lopen. Die IB’er draait echt wel bij, de zij-instromer vindt heus wel zijn weg en de kans op een calamiteit met veel impact is klein. Toch? Volgens adviseur cyberveiligheid Pi Rogaar van Kennisnet zijn er de afgelopen jaren veel leerlingen en hackers geweest die zich onbevoegd toegang hebben weten te verschaffen tot (gevoelige) schooldata. Je leest er alleen weinig over in de media omdat de kwesties zo gevoelig zijn. Het maakt dat scholen het gevoel kunnen krijgen dat bij hen sprake is van een digitaal veilig klimaat, maar of dat werkelijk zo veilig is als dat het zou moeten zijn? En wat te denken van die aanmoedigende bestuurder, wiens aanbevelingen heel goed bedoelt zijn ondanks dat ze door de jaren heen steeds meer op bevelen van een commando zijn gaan lijken. Of de directeur die na al die jaren vooral een vriend is geworden van zijn collega’s, waardoor die zijn eigen volwassenheid of autonomie heeft ondergegraven. Wie spreekt ze erop aan? Centraal in deze editie van De VBS staat moeite doen. Omdat het organisch inpassen van starters op jouw school (pagina 4), het onder de loep nemen van je digitaal veiligheidsbeleid c.q. voldoen aan het Normenkader IBP (pagina 6), het oprichten van een nieuwe vo-school (pagina 14) en het aanspreken van de directeur/bestuurder op zijn negatieve dan wel destructieve gedrag (pagina 16) niet altijd makkelijk is. Goed onderwijs en een goed team komen immers niet vanzelf. Daar moet je moeite voor doen, maar het is ook de moeite waard! Precies over dit laatste schrijft directeur van de Zeister Schoolvereeniging Guido Vink in zijn column op pagina 9. Hier benoemt hij de vele uitdagingen die het onderwijs en onderwijzen kent, maar ook wat het hem brengt. Tot slot: moeite doen betekent ook vragen durven stellen. Wie denkt dat slechte vragen niet bestaan (zoals we leerlingen leren) moet het interview op pagina 18 met gesprekswetenschapper Wyke Stommel lezen. Aan de hand van herkenbare voorbeelden laat zij zien waar het mis gaat in het elkaar begrijpen en verstaan. En dat slechte vragen dus wel degelijk bestaan. Zij adviseert directeuren/bestuurders om de gesprekken die ze voeren (denk aan een functioneringsgesprek of gesprek met toezichthouder) eens onder de loep te nemen. Ja dit kost moeite, maar ga het gewoon doen en het zal je verbazen wat het aan inzichten oplevert. De moeite waard dus! Team VBS Ga het gewoon doen! Wat VBS onder meer voor je deed VBS Kennissessies In september en begin oktober organiseerde VBS de online kennissessies ‘Kan je tijdelijke financiële middelen structureel inzetten? Zo blijf je in control’ alsook ‘Arbeidsvoorwaarden in het po: rechten, plichten en de ruimte voor maatwerk.’ Benieuwd naar wat we de komende maanden organiseren? Check de achterzijde van deze editie van De VBS of onze online agenda. VBS Netwerken In de maanden april tot en met september kwamen ook het Directienetwerk, het Netwerk P&O VO, het netwerk P&O PO en Regio Netwerk Noord Nederland onder leiding van Nienke Daniëls van de VBS Helpdesk weer bij elkaar. Het doel is – al dan niet met een gastspreker - informatie, tips en ervaringen uit te wisselen met collega’s. Wil je vrijblijvend de voordelen van het netwerk ervaren? Neem dan contact op met de VBS Helpdesk. Voorwoord Tekst Redactie De VBS www.vbs.nl
» 4 VBS - oktober 2024 Hoe laat je starters organisch in de school passen? Inductie op het Jordan-Montessori Lyceum Utrecht Zelfstandigheid, maatschappelijke betrokkenheid en creativiteit, dat zijn drie essentiële pijlers van de school. ‘Belangrijk is ook dat we uitgaan van gelijkwaardigheid’, zegt Cassandra Ligthart. Zij is docent kunst en sinds een jaar schoolopleider. ‘We zijn een platte organisatie, zodat je iedereen kunt aanspreken op zijn verantwoordelijkheid. Dat is een prettige manier van werken, het zit in het dna van de school.’ ‘De muren ademen het zelfs, zo zit het ingebakken’. Benno Meijer is HR-functionaris en zorgcoördinator. Sinds 2018 werkt hij bij de school. ‘We hebben ongeveer 900 leerlingen en 80 docenten. Normaal gesproken hebben we heel weinig starters, behalve vorig schooljaar.’ Naast de gebruikelijke stagiaires startten in 2023 veertien docenten op het Jordan-Montessori Lyceum. ‘Dit schooljaar zijn er zes starters, de een met meer ervaring dan de ander,’ zegt Ligthart. ‘Daarnaast hebben we negen stagiaires, in de loop van het schooljaar volgen er meer. Veel studenten en starters hebben zelf montessori-onderwijs gehad en kiezen heel bewust voor ons. Andere nieuwkomers zijn nieuwsgierig. Omdat ze het montessori-onderwijs niet kennen, moet je hen goed meenemen in hoe dat eruit ziet. Daar nemen we ook de tijd voor.’ Essentie De school wil dat als starters binnenkomen organisatorisch alles staat en ze makkelijk aan de slag kunnen. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij Ligthart. ‘Ons doel is dat nieuwkomers meteen inschuiven in onze organisatie, dat ze bijna organisch in de school passen. Dat is de essentie. Ik zorg ervoor dat er informatie- en themabijeenkomsten zijn. En ik organiseer wekelijks een overleg met maximaal drie nieuwkomers. Daar staat intervisie centraal. Daarnaast hou ik elke starter van een afstandje in de gaten, zij hebben zelf vooral te maken met hun leerwerkplekbegeleider uit de sectie die hen begeleidt vanuit de vakinhoud. Zij vallen onder de verantwoordelijkheid van een teamleider.’ Tekst Martijn de Graaff www.jordanmlu.nl Goed onderwijs en een goed team komen niet vanzelf. Daar moet je moeite voor doen, zeker als het gaat om startende leerkrachten. Hoe kun je hen een goed begin geven? In hun inductiebeleid legt het Jordan-Montessori Lyceum de nadruk op de individuele groei. Verbinding ‘We pakken het ontwikkelingsgericht aan: wat heeft de docent nodig om in zijn of haar rol te groeien?’’
» 5 ‘Cassandra heeft geen verantwoordelijkheid over het functioneren’, zegt Meijer. ‘Ze is er voor het begeleiden van de startersen zorgt voor een veilige plek. De teamleider praat met de nieuwe docent over welke doelen hij of zij wil halen in een jaar. Uiteraard is het niveau van die doelen wezenlijk anders bij ervaren leerkrachten dan bij net afgestudeerden.’ De school geeft de ruimte aan de starters om zich te ontwikkelen. ‘Het eerste jaar hebben ze geen mentorleerlingen. Die kunnen best intensief zijn voor een starter, ook omdat je veel met ouders te maken hebt.’ Laten wennen ‘Je wilt iemand laten wennen aan het docentschap en montessori-onderwijs’, zegt Ligthart. ‘En daar heb je het eerste jaar je handen vol aan. We pakken het heel erg ontwikkelingsgericht aan: wat heeft de docent nodig om in zijn of haar rol te groeien? Elke leerkracht die nieuw is krijgt begeleiding op maat: resultaten uit enquêtes worden besproken en de leerkracht formuleert zelf leerdoelen op basis van leervragen en ontwikkelingsbehoefte. Dit leggen we vast zodat je in de beginjaren een docent goed kunt ondersteunen.’ Een starter gaat als eerste met de sectie om de tafel zitten, collega’s vertellen over het onderwijs en de ontwikkelingen op het vakgebied. Ligthart organiseert daarnaast twee ontmoetingsbijeenkomsten en zes themabijeenkomsten per jaar. ‘De ontmoetingsbijeenkomsten zijn vlak voor de zomervakantie en meteen daarna. Ze staan in het teken van elkaar leren kennen, hoe onze school in grote lijnen werkt en wat ze het komend jaar kunnen verwachten.’ De themabijeenkomsten zijn meer inhoudelijk. ‘Bijvoorbeeld hoe je gesprekken voert met ouders. We hebben het dan niet alleen over gesprekstechnieken maar ook wat er binnen jouw vermogen ligt als docent om te doen en waar je bijvoorbeeld de zorgcoördinator voor nodig hebt. Dit schooljaar organiseer ik voor het eerst een themabijeenkomst over carrièreperspectief. We merken dat de nieuwe generatie docenten daar behoefte aan heeft.’ ‘Dat klinkt misschien vreemd’, zegt Meijer. ‘Je gaat medewerkers vertellen welke mogelijkheden er zijn binnen en buiten de school. Maar ik heb liever dat iemand na een paar jaar zijn loopbaan ergens anders vervolgt dan dat iemand uitvalt. Het kan gewoon zijn dat er geen goede match is of dat iemand een stap in zijn carrière wil zetten, die bij ons op dat moment niet te maken is.’ Luisteren en vragen stellen Intervisie is een ander belangrijk onderdeel van inductie op het Jordan-Montessori Lyceum. Iedere deelnemer komt met een eigen leervraag. Ligthart: ‘Dat is belangrijk. Ten eerste zie je vaak dat starters dezelfde vragen hebben. Door die te benoemen ervaren ze dat ze niet de enige zijn die bijvoorbeeld moeite hebben met orde houden of differentiëren. Ten tweede kun je in een groep veel beter zo’n vraag behandelen.’ Het gaat er Ligthart niet om dat iemand meteen met een antwoord komt. ‘Daar zijn we in het onderwijs goed in, het woord pakken en een eigen ervaring vertellen of een oplossing bieden. Als dat gebeurt rem ik diegene af. We beginnen eerst met verhelderende vragen te stellen aan degene die de leervraag heeft ingebracht. Bij intervisie leer je luisteren en de juiste vragen te stellen. Ik merk dat de starters deze manier van werken erg fijn vinden. Binnen de kleine setting van intervisie voelen ze zich gehoord en gezien.’ ‘Het mooie is dat al onze collega’s die belangstelling tonen’, zegt Meijer. ‘Of dat nu een docent uit een andere sectie, de conciërge of de directeur is. Op die manier komen starters makkelijk in contact met anderen en voelen ze zich al snel op hun gemak.’
» 6 VBS - oktober 2024 Het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy (IBP) is vernieuwd. Alle normen staan nu op één plek. Ook zijn ze concreter en beter leesbaar gemaakt, waardoor ze gebruiksvriendelijker en makkelijker toepasbaar zijn voor het onderwijs. In dit artikel lees je meer over wat er is veranderd, waar je start en hoe het Groeipad je hierbij helpt. Vernieuwd Normenkader IBP: concreter, praktischer en meer toegespitst op het onderwijs Wat is er veranderd? De normen uit het Normenkader IBP geven je inzicht in de maatregelen die nodig zijn voor een zo goed mogelijke bescherming tegen digitale dreigingen en privacyrisico’s. Het normenkader bestaat uit 69 normen voor informatiebeveiliging, verdeeld over 15 domeinen. Daar zijn 25 privacynormen aan toegevoegd, verdeeld over 7 domeinen. De privacynormen vloeien voort uit de AVG en zijn dus niet nieuw of onbekend. Om de gebruiksvriendelijkheid van het normenkader te verbeteren zijn de normen in de vernieuwde opzet beschikbaar via www. normenkaderibp.kennisnet.nl en niet langer via een pdf. De website is beter doorzoekbaar en je kunt teksten kopiëren. Wat verder nog meer veranderd is: • Belang van de norm Bij elke norm wordt nu uitgelegd wat het achterliggende risico is. Zo weet je als bestuurder of bijvoorbeeld ICT’er waarom de norm relevant is en bijdraagt aan digitaal veilig onderwijs. • Beschrijving verantwoordelijkheid Per domein staat beschreven wie welke rol heeft bij de uitvoering van de normen binnen het domein. Wie is eindverantwoordelijk, wie Met het Normenkader IBP werkt de onderwijssector toe naar één norm voor digitaal veilig onderwijs. Het doel is dat alle leerlingen, ouders en medewerkers erop kunnen rekenen dat zij leren en werken in een digitaal veilige schoolomgeving en dat hun persoonsgegevens worden beschermd. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Na de lancering van het normenkader in 2023 was de feedback vanuit het onderwijs dat de normen soms ingewikkeld zijn opgeschreven. En dat het lastig is om als school in te schatten waar je staat ten opzichte van het normenkader. Daarom heeft Kennisnet in samenwerking met scholen het Normenkader IBP vernieuwd. Het kader is nu meer toegespitst op het onderwijs en in begrijpelijke taal opgeschreven. En het is beter toepasbaar door extra uitleg, filmpjes en kant- en klare voorbeelddocumenten. Het doel van het ministerie van OCW is dat het onderwijs in 2027 haar informatiebeveiliging op orde heeft. Als schoolbestuur draag je hiervoor de verantwoordelijkheid. Het is een flinke klus, maar wel een die door het vernieuwde normenkader beter op te pakken is. Ook voor eenpitters en kleine schoolbesturen, met beperkte tijd en capaciteit. Tekst VBS in samenwerking met Tekstnet www.normenkaderibp.kennisnet.nl Helpdesk
» 7 is verantwoordelijk voor de uitvoering, wie moet geïnformeerd zijn en wie geraadpleegd. • Volwassenheidsniveau vervangt toetsingskader Het toetsingskader is vervangen door volwassenheidsniveaus. Bij elke norm worden 5 niveaus beschreven. Niveau 3 komt overeen met het toetsingskader van de vorige versie van het normenkader en is het streefniveau van de sector. • Voorbeelden van maatregelen die je kunt nemen Op de website vind je per norm een aantal voorbeeldmaatregelen die je kunt nemen. Je vindt ze terug onder de ‘Aan de slag’. Ze helpen je op weg naar volwassenheidsniveau 3. Let wel op, het zijn voorbeelden. Het beveiligen van informatie en beschermen van privacy is maatwerk. Voor jouw school kunnen extra of andere maatregelen nodig zijn. • Maak gebruik van hulpmiddelen Per domein en per norm vind je terug welke beschikbare hulpmiddelen er zijn. Die helpen je om bijvoorbeeld beleid te maken of processen in te richten. Kennisnet breidt dit aanbod steeds verder uit. • Gerelateerde wetten en normen Per norm vind je terug aan welke wetten, andere normen en standaarden deze gerelateerd is. Zo weet je welke normen van informatiebeveiliging en privacy raakvlakken hebben met elkaar, en zie je wat de relatie is met wetten en standaarden zoals de AVG, de ISO-standaard en het certificeringsschema IBP ROSA. Het Groeipad, jouw wegwijzer door het Normenkader IBP Het Normenkader IBP is omvangrijk. Waar kun je het beste starten? Wat doe je daarna? En hoe houd je het overzicht? Daar helpt het Groeipad bij. Het Groeipad is jouw wegwijzer door het Normenkader IBP en bestaat uit vijf fases. Binnen een fase zijn normen die bij elkaar passen samengevoegd in deelprojecten, zodat je ze logisch en in samenhang kunt uitvoeren. Afhankelijk van waar jouw schoolbestuur staat, kun je instappen in het Groeipad. Zo bereik je je doelen in een realistisch tempo met de maatregelen die passen bij jouw school. Ga ook eens in gesprek met scholen in je regio om kennis en ervaring uit te wisselen. Is jouw school al langer bezig met het Normenkader IBP en heb je al een plan gemaakt voor de komende jaren? Gebruik het Groeipad dan als inspiratiebron of naslagwerk. Er is namelijk meer dan één manier om te werken aan digitaal veilig onderwijs en het Groeipad is daar een van. Heb je nog geen plan en weet je niet waar je moet beginnen? Gebruik dan het Groeipad voor een goede start. Je hoeft het niet alleen te doen Op www.normenkaderibp.kennisnet.nl vind je korte filmpjes waarin de inhoud, de noodzaak en de toepasbaarheid van het Normenkader IBP en het Groeipad worden uitgelegd. Ook vind je op de pagina ‘Hulpmiddelen’ het Werkdocument Normenkader IBP, waarin je op een praktische manier kunt bijhouden hoever je bent met het toepassen van de normen. Deze kun je zelf aanvullen en bewerken. Je kunt ook gratis lid worden van het Netwerk IBP. In oktober en november 2024 (en weer in 2025) organiseert het netwerk bijeenkomsten door heel het land. Hier krijg je meer uitleg over het Groeipad: wat is het en hoe ga je ermee aan de slag. En er is alle ruimte voor jouw vragen en om samen het gesprek aan te gaan. Dit alles zodat scholen kunnen voldoen aan hun verantwoordelijkheid om een digitaal veilige organisatie te realiseren. Stap voor stap.
» 8 VBS - oktober 2024 Kijkje achter de schoolmuur Ook zo benieuwd hoe andere scholen werken of innoveren? Deze rubriek geeft je inspiratie en ideeën. konden richten en ons sterker konden positioneren in de regio.’ In het begin moesten de eigen visie en kernwaarden worden geformuleerd, de organisatiestructuur worden neergezet en de onderwijskwaliteit zeker worden gesteld. In de volgende fase kwam het aan op consolideren en borgen. ‘We hebben het goed voor elkaar. Hoe zorgen we ervoor dat dat zo blijft?’ Heuschmid somt de vragen op waarop in die fase – onder andere met VBS – antwoorden werden gezocht. ‘Wat maakt ons sterk, wat maakt ons als eenpitter kwetsbaar? Hoe bereiden we ons voor op calamiteiten? Wat gebeurt er als een van de sleutelposities opeens uitvalt? Wat doen we in de eerste zes weken, wat doen we erna? En wat moeten we op voorhand voor elke functie organiseren om door te kunnen functioneren als organisatie en ook bij eventuele calamiteiten?’ Bovenschools is een vast crisisteam ingericht, met daarin de bestuurder, de secretaris en de directie. Verder is een draaiboek opgesteld waarin staat wie wat wanneer doet, met een beslisboom erbij. En er is een speciale app-groep aangemaakt. Het crisisteam vormt in de basis de kern. Vanuit dit team kan per aard van de calamiteit direct geschakeld worden met bijvoorbeeld de bedrijfshulpverleners c.q. het bhv-team van de school. Daarnaast is er veel geïnvesteerd in de schil om de school heen, ‘met mensen op wie je in praktische zin, maar ook voor advies kunt terugvallen als dat nodig is’. In die schil zitten behalve een communicatiebureau en Slachtofferhulp ook juristen, het Centrum voor Jeugd en Gezin, de politie (een jeugdagent, de zedenpolitie), de schoolarts en de plaatselijke wethouder Onderwijs. ‘Als je met deze mensen en instanties een goede relatie hebt opgebouwd, kun je snel schakelen.’ Naast het crisisbeleid is ook het Arbobeleid stevig neergezet. ‘Vanuit onze visie en kernwaarden hebben we niet gekozen voor één preventiemedewerker, maar voor verschillende medewerkers met preventietaken. Anders voelen mensen zich niet verantwoordelijk. En tenslotte bereik je alleen samen veiligheid.’ Stichting Verderwijs heeft in de afgelopen jaren meerdere keren met calamiteiten te maken gehad. ‘Op zo’n moment voel je de noodzaak om het calamiteitenbeleid op orde te hebben,’ zegt Thomas Heuschmid, bestuurssecretaris en beleidsadviseur van de stichting, waar een school voor speciaal onderwijs (Noorderlicht), een school voor voortgezet speciaal onderwijs (het Heuvelrug College) en twee onderwijszorglocaties (Aventurijn en De Dijckhof) onder vallen. ‘We leerden van die incidenten dat het belangrijk is een communicatiebureau achter de hand te hebben, en we hebben toen ook een vaste nazorgpartner gezocht.’ Dat is direct een tip die Heuschmid wil meegeven wanneer scholen aan de slag gaan met hun calamiteitenbeleid. ‘Het is belangrijk van tevoren te organiseren wat je nodig hebt, en niet pas áls je het nodig hebt. Er kunnen zich situaties voordoen waarop je geen grip hebt. Dat hoeft niet om agressie te draaien, het kan ook een sterfgeval zijn of een brand in de school. Zorg dat je de weg weet als het erop aan komt. Het voelt een stuk veiliger als je weet wie wanneer welke rol pakt.’ Tot oktober 2020 vielen de scholen van Stichting Verderwijs in Zeist nog onder een groot zorgconcern. Daarna ging de school verder als een zelfstandige stichting. ‘We gingen een avontuur tegemoet, waarin we ons echt op het onderwijs Tekst Helga van Kooten www. verderwijs.nl Wat doe je als de school een calamiteit treft of een journalist aan de lijn hangt met vragen over een incident? Stichting Verderwijs heeft haar calamiteitenbeleid inmiddels stevig op poten staan. Organiseer van tevoren wat je nodig hebt bij calamiteiten Thomas Heuschmidt
» 9 Werken in het onderwijs? Alle moeite waard! Waarom zou je niet in het onderwijs willen werken? Column Tekst Guido Vink, directeur Zeister Schoolvereeniging www.zeisterschoolvereeniging.nl W aarom ben jij eigenlijk in het onderwijs gaan werken? Een vraag die ik nogal eens mag beantwoorden. Ooit koos ik als 19-jarige voor het onderwijs na het zien van een documentaire over een meester in een grote stad die een tijd lang werd gevolgd. Ik wilde eigenlijk grafisch vormgever of industrieel ontwerper worden. Ik was zelfs begonnen aan een toelatingsopdracht voor de kunstacademie. Maar tijdens het zien van die documentaire werd er een zaadje gepland. Wil ik niet liever meer betekenisvol werk? Hoe wil ik als 80-jarige straks terugkijken op mijn leven? Werken in het onderwijs is een vak apart, sommige noemen het een roeping. Of je nu voor de klas staat, een school leidt of op bestuurlijk niveau beslissingen neemt, één ding staat vast: je doet mooi en betekenisvol werk. Elke dag bouw je aan de toekomst, omgeven door de energie en nieuwsgierigheid van kinderen en jongeren die met jouw hulp de wereld om hen heen ontdekken. Geen enkele werkdag is hetzelfde, en dat maakt het werken in het onderwijs juist zo boeiend. Natuurlijk, het onderwijs is geen baan van negen tot vijf. Het vergt toewijding, geduld, het vermogen om snel te schakelen tussen verschillende rollen: opvoeder, begeleider, mentor, collega of leider. De uitdagingen zijn talrijk. Je hebt te maken met verschillende leerstijlen, achtergronden en behoeftes van leerlingen, terwijl de maatschappelijke verwachtingen en eisen hoog zijn. Er wordt van je verwacht dat je niet alleen kennis overbrengt, maar ook dat je de kinderen voorbereidt op een toekomst die we zelf nog niet eens volledig kunnen overzien. Het onderwijs is ook teamwork. Goed onderwijs geven doe je niet alleen, dat doe je samen. De kracht van een goed functionerend team is onmisbaar. Van de enthousiaste leraar die met passie en creativiteit de lessen tot leven brengt, tot de directeur die met een brede visie en zorg voor het personeel de school draaiende houdt, en de bestuurder die de lijnen uitzet en de grote lijnen bewaakt. Iedereen heeft zijn eigen rol, met eigen uitdagingen. Maar juist die uitdagingen maken het werk zo waardevol. Elk probleem dat je oplost, elk kind dat je een stapje verder helpt, elke dag dat je je team inspireert, draagt bij aan iets groters. Soms zie je niet direct resultaat van al je inspanningen, maar de impact die je maakt, kan een heel leven meegaan. Het mooie van het werken op een school is ook zeker de reuring die een school met zich meebrengt. Elke dag brengt: een grappig moment, een onverwachte uitdaging, een bijzonder gesprek met een leerling, collega of ouder. Die dynamiek zorgt ervoor dat het werk nooit saai wordt. Het is dan ook bijna onbegrijpelijk dat niet iedereen in het onderwijs wil werken. Waar anders kun je zo direct en betekenisvol bijdragen aan de toekomst? Waar anders kan je zoveel voldoening uit je werk halen? Waar anders maak je elke dag wel iets leuks mee? Het onderwijs biedt je de kans om echt een verschil te maken, elke dag weer. En dat is een voorrecht dat maar weinig andere beroepen kunnen bieden. Guido Vink
» 10 VBS - oktober 2024 Nieuwe leden die hun schooldeuren hebben geopend In het schooljaar 23/24 zijn basisschool De Verwondering Voorne in Brielle, Buitenwijs in Zwolle, Auryn in Zutphen en het Mercurius College in Delft (vo) gestart. Waar nodig heeft VBS ze hierin begeleidt. Hoe het hen in de aanloop naar de start is vergaan en hoe ze de opening hebben ervaren, hebben we gedeeld in de nieuwsbrief. Mogelijke alliantie met Verus Voor VBS als vereniging stond 2023 in het teken van een herziening van de koers van VBS. Die is nodig door veranderende maatschappelijke verhoudingen en het teruglopende ledenaantal. Een tijdlijn: ● Voorjaar 2023: enquête onder leden In het voorjaar heeft Bureau de Bedoeling een enquête onder onze leden gedaan, om te achterhalen hoe de leden naar VBS kijken, welke activiteiten zij waarderen en hoe de spreiding in achtergrond van de leden is. ● Mei 2023: validatie opbrengsten door ledenpanel De opbrengsten van de enquête zijn besproken in een ledenpanel. Op basis van de uitkomst zijn scenario’s uitgewerkt als optie voor een nieuwe koers. Op basis daarvan koos het bestuur voor een alliantie-scenario, zodat het VBS-geluid en haar belangen blijven voortbestaan. ● Najaar 2023: leden keuren alliantie-scenario goed Tijdens de ALV in november 2023 hebben de leden het alliantie-scenario goedgekeurd en is VBS gesprekken gestart met partijen. Tijdens de bijzondere ALV van 11 juni 2024 hebben de leden unaniem ingestemd met een verkenning van een alliantie met Verus. VBS leden over onderwijsvrijheid VBS is al decennialang betrokken bij veel initiatieven voor nieuwe scholen. We komen op voor de vrijheid van onderwijs: het recht van ouders om kinderen te laten onderwijzen op een manier die past bij hun opvattingen. Pionieren en pedagogisch ondernemerschap zit in het DNA van onze leden. We spraken met Montessorischool Leidschenveen, basisschool ExpeditieWijz, Vrije School Den Haag, Eerste Westlandse Montessorischool, Stichting Verderwijs, basisschool De Ladder en basisschool De Nijepoort over hoeveel vrijheid zij hebben als school, om binnen alle wet- en regelgeving zichzelf te zijn en hun het leerlingen het best mogelijke onderwijs te bieden. Bestuursleden VBS in the picture Tijdens de ALV in november 2022 treedt Fred Berends, directeur-bestuurder van de Wageningse Schoolvereniging, toe tot het VBS-bestuur. Reden om hem en de andere bestuursleden in 2023 voor te stellen in de nieuwsbrief: Wat is hun motivatie om in het bestuur te zitten? Hierover zegt Fred Berends: ‘Eerst was ik bestuurder van een schoolbestuur met 23 scholen met een stafbureau van 15 professionals. Nu ben ik bestuurder op een eenpitter. Totaal anders, ik heb nu met alles te maken. Daarom is het goed dat VBS er is. Het is ook de reden dat ik heb gesolliciteerd als bestuurslid.’ Ontwikkelingen rondom VBS als vereniging Op weg naar een nieuwe koers Activiteitenverslag 2023
» 11 750 vragen aan de VBS Helpdesk Het doel van VBS is dat zoveel mogelijk leden de weg naar de Helpdesk weten te vinden voor vragen, om te sparren of voor ondersteuning. Om dit te bewerkstelligen delen we (praktische) informatie via de nieuwsbrief, het ledenmagazine De VBS, netwerkbijeenkomsten, kennissessies en LinkedIn. In 2023 heeft het merendeel van de leden VBS weten te vinden en zijn er ruim 750 vragen gesteld. Iets minder dan de jaren ervoor, wat te verklaren is door het teruglopende ledenaantal. Top-5 Helpdeskvragen 2023 De vragen die zijn gesteld gingen over uiteenlopende thema’s, waaronder: bestuur en toezicht, financiën, personeelsbeleid (HRM), medezeggenschap (MR), communicatie, onderwijsrecht en andere juridische problematiek. De meest gestelde vragen waren de volgende: ● Ontslag bij disfunctioneren: Aan welke voorwaarden moet je voldoen? ● Wat is de wetgeving rond de aanmelding van kinderen? ● Casus: klacht over aanpak pestgedrag gegrond. Wat zijn de aanbevelingen van de GCBO? ● Checklist meerjaren bestuursformatieplan: Wat moet erin staan? ● Wat zijn de belangrijkste taken en bevoegdheden van de toezichthouder? Leden waarderen praktische informatie Wat bepaalt de wet? Hoe pak je het aan? Waarop moet je letten? Uit het ledenonderzoek alsook de analytics blijkt dat leden, naast de snelle en adequate hulp van Nienke Daniëls, vooral de praktische insteek in al onze communicatie erg waarderen. Enkele voorbeelden: ● NIEUW: een casus in elke nieuwsbrief Elke situatie is anders. Sinds eind 2023 lichten we daarom in elke nieuwsbrief een uitspraak van een klachtencommissie toe. Denk aan klachten over het niet toelaten van een kind op een basisschool en het door leraar aan de arm meetrekken van leerling. ● Extra aandacht voor disfunctioneren Een medewerker kan even niet lekker in zijn vel zitten, maar wat als dit langer aanhoudt? We schreven er een drieluik over: 1. Stappenplan disfunctionerende werknemer, 2. Checklist zorgvuldig opgebouwd dossier en 3. Ontslag bij disfunctioneren: dit zijn de voorwaarden. ● Top-3 Helpdeskvragen van de maand Elke nieuwsbrief bevat een of meer (actuele) helpdeskvragen. Aan het eind van iedere maand zetten we de drie meest gestelde vragen van die maand mét antwoord op een rij. ● Nieuwsberichten vol tips en adviezen Een greep: Het OPP, wat doe je als ouders niet willen meewerken? Welke rol heeft de MR bij het aanpassen van de schooltijden? Welke verplichtingen heb je als werkgever, als het om de re-integratie van een werknemer gaat? Van welke subsidies kun je gebruik maken? Ledenservice en Helpdesk Veel leden weten VBS te vinden
» 12 VBS - oktober 2024 Diverse thema’s online kennissessies Voor de startende en ervaren directeuren of directeur-bestuurders, toezichthouders en P&O’ers in het po, vo of so organiseerde VBS in 2023 (meerdere) kennissessies over de volgende thema’s: ● Verantwoorden nieuwe bekostiging in jaarrekening ● Ontslag in het onderwijs: waar moet ik op letten ● Handvatten voor personeelsvraagstukken ● Zorgplicht voor school en toelatingsbeleid ● Voorbereiden op het inspectiebezoek ● NIEUW: Handvatten voor (meer) doelgericht en samenhangend burgerschapsonderwijs ● NIEUW: Voorziening groot onderhoud: inzicht in regels per 2024 en impact op begroting ● Arbeidsvoorwaarden in het po: nieuwe cao po, waar is ruimte ● NIEUW: Ontslag in het onderwijs, één jaar op weg met nieuwe vergoedingssystematiek ● NIEUW: Inzicht in beoordeling WIA-aanvraag door UWV een verkenning van een alliantie met Verus. VBS Startevent ‘Sturen in roerige tijden’ een succes Het goede doen in tijden van onzekerheid vraagt om visie, bestuurlijke moed en vastberadenheid. Immers, als je nergens voor staat dan val je voor alles. Hoe je als eenpitter of klein schoolbestuur - met beperkte capaciteit en weinige tijd – handen en voeten geeft aan die opgave, stond centraal tijdens het VBS Startevent in september 2023. ‘Verrassend, die handvatten hoe leerlingen onzekerheidsvaardig te maken.’ Verbinder en belangenbehartiger Live, online en in De VBS VBS Ledenevent over vormgeving burgerschapsonderwijs opent ogen Ruim zestig deelnemers – waaronder bestuurders, directeuren, rectoren en leerkrachten - waren in maart 2023 naar het VBS Ledenevent gekomen, dat plaatsvond bij so-school College De Trappenberg in Hilversum, onderdeel van Stichting De Kleine Prins. Centraal stond de vormgeving van burgerschapsonderwijs. ‘Door alles wat ik heb gehoord, is burgerschapsonderwijs veel dichterbij gekomen’, was na afloop een mooie reactie.
» 13 Voor en door leden Hoe een VBS-lid werkt, vernieuwt, verbetert, onderzoekt of innoveert: het verbindt en we kunnen er allemaal iets van opsteken of leren. De meest bijzondere of opvallendste verhalen proberen we via onze mediakanalen onder de aandacht te brengen. Een greep hieruit: ● Pragmatisch aan de slag met inclusief onderwijs De Kleine Prins over zoveel mogelijk zorgleerlingen in regulier onderwijs ● Rotterdamse Montessorischool zette zelf kindcentrum op Waarom deze school hiervoor heeft gekozen en wat het ze brengt ● Deze school is superduurzaam Waarom Montessorischool Aan de Basis koploper is op het gebied van duurzaamheid ● Van ouderbestuur naar directeur-bestuurder Montessori Bilthoven maakte de stap en vertelde wat het ze bracht ● Vier scholen uit directienetwerk regio Midden-Nederland over pilot visitatietraject ‘Door met elkaar in gesprek te gaan willen we de kwaliteit van ons onderwijs verhogen’ ● Kansen en uitdagingen voor het speciaal onderwijs Interview hierover met de Leo Kanner Onderwijsgroep ● De Comeniusschool in Zeist heeft een schoolhond Over de reuring en rust die Kees brengt ● Strategisch personeelsbeleid: de stand van zaken in het vo @VO Campus Nijmegen over de doorwerking van bestuursniveau naar school Het vorige Activiteitenverslag zag op het schooljaar 2022/2023. Het bestuur heeft daarna besloten het tijdvak van het verslag gelijk aan het financieel jaarverslag te laten lopen. Dit Activiteitenverslag ziet daarom op 2023 en maakt samen met het financieel jaarverslag 2023 onderdeel uit van de stukken voor de ALV op 25 november 2023. Verdieping en verbinding in ledenmagazine De VBS Waar de nieuwsbrief en kennissessies vooral praktische informatie en actualiteiten behelzen, biedt De VBS veelal verdieping. Sinds het najaar van 2023 heeft iedere online editie een thema, dat we van meerdere kanten belichten en waarover we met leden in gesprek gaan. Om de blik te verbreden en inzichten op te doen. In de editie van oktober sloot het thema aan bij het VBS startevent over sturen in roerige tijden en had als thema: onderwijs voor een ongekende toekomst. VBS-Netwerken: de manier om in contact te komen met vakgenoten VBS organiseerde live en online netwerkbijeenkomsten: de netwerken voor P&O’ers in het po en vo, het directienetwerk po en regionetwerk Noord Nederland po. Tijdens deze bijeenkomsten gingen de deelnemers met elkaar of met een gastspreker in gesprek over onderwerpen die zij zelf naar voren brachten. Het doel: ervaringen, tips en informatie uitwisselen met collega’s. De veelgehoorde reactie is dat de leden het fijn vinden om te kunnen sparren met collega’s uit het vak. Thema’s waar VBS haar geluid heeft laten horen We zijn gesprekspartner van het ministerie van onderwijs, Kamerleden, de onderwijsinspectie en onderwijsraad. Dit is wat we in 2023 zoal hebben gedaan: ● Onderzoek OCW naar governance en medezeggenschap Er zijn brede gesprekken gevoerd met schoolleiders, bestuurders, toezichthouders en (g)mr-leden over vijf thema’s. Aan twee daarvan (governancestructuur en rol/ positie schoolleider) heeft VBS deelgenomen. Het doel was te achterhalen hoe met knelpunten om te gaan. ● Pleidooi voor pedagogisch perspectief VBS pleitte samen met andere profielorganisatie in een brief van 19 december 2023 aan de nieuwe Tweede Kamerleden om het pedagogisch perspectief als basis voor onderwijsbeleid te nemen. ‘Wij denken dat meer aandacht voor het welbevinden van de leerling en zijn of haar brede ontwikkeling en minder prestatiedruk, leidt tot betere resultaten.’
» 14 VBS - oktober 2024 Leusden krijgt (hopelijk) een middelbare Montessorischool Waarom moet er in Leusden een Montessorischool voor het vo komen? Joost-Joris van Doleweerd (JvD): Leusden heeft 30.000 inwoners, maar geen vervolgonderwijs. Niet alleen geen montessori, ook geen regulier. Kinderen moeten na de basisschool altijd buiten de gemeente naar school. De dichtstbijzijnde middelbare Montessorischool staat in Zeist, dat is ruim 15 kilometer verderop. Wij kennen elkaar van het bestuur van de montessori-basisschool en hebben alle drie kinderen in het voortgezet onderwijs. Op open dagen destijds kwamen we andere ouders van elf- en twaalfjarigen uit Leusden tegen en we verbaasden ons erover dat er in Leusden zelf geen voortgezet onderwijs is. Lieke Jansen (LJ): In Amersfoort staat één school met vernieuwingsonderwijs, het Vathorst College. Verder zijn alle vo-scholen reguliere scholen. Dus als je in deze regio iets anders zoekt voor je kind, heb je niet veel opties. Is er veel steun voor het plan? Jaap Bouman (JB): We hebben nu dertig procent van de benodigde handtekeningen binnen. Dat zijn allemaal mensen die van het initiatief gehoord hebben en het willen en kunnen steunen. Alleen ouders van kinderen tussen de 10 en 12 jaar die in het verzorgingsgebied wonen, mogen tekenen. We zijn nu, na de zomervakantie, bezig de wervingscampagne opnieuw op te starten. We maken het initiatief bekend op basisscholen en sportverenigingen. Voor een havo-vwo-school hebben we 540 handtekeningen nodig. Met vmbo erbij was het ingewikkelder geworden. JvD: Op termijn willen we wel uitbreiden naar vmbo. We willen een breed onderwijsaanbod. JB: Het is een heel proces om die handtekeningen op te halen. Ouders moeten naar de website van DUO, inloggen met DigiD, het BSN-nummer van hun kind opgeven, allerlei vragen beantwoorden, voor ze steun kunnen betuigen. Wat hebben jullie tot nu toe gerealiseerd? JB: We hebben een stichting opgericht waar de school onder gaat vallen, ons ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, gesprekken gevoerd met de gemeente en andere middelbare scholen in een straal van 15 kilometer. Dat zijn formele Tekst Susan de Boer www.middelbareschoolleusden.nl Drie ouders van leerlingen van de Montessorischool ’t Ronde in Leusden vonden het jammer dat hun kinderen niet in Leusden naar de middelbare school konden gaan. Daarom besloten ze zelf een school voor voortgezet onderwijs op te richten: Montessori College Leusden. Een gesprek met oprichters Lieke Jansen, Joost-Joris van Doleweerd en Jaap Bouman. Verbinding ‘Potentiële knelpunten gaan we gefaseerd aanpakken, anders raak je ontmoedigd.’
» 15 stappen die vastliggen, die moet je doorlopen. Dat hebben we afgelopen jaar gedaan. De gemeente komt natuurlijk in beeld voor de huisvesting. Wat vinden ze ervan? JvD: De gemeente reageerde heel positief, ze vond het een interessant initiatief. Er is ook niet meteen een nieuw schoolgebouw nodig met alles erop en eraan. We beginnen met het eerste leerjaar, zo tussen de één en vier brugklassen waarschijnlijk, en dan het tweede jaar en zo verder. Dus de gemeente heeft ook tijd om huisvesting te realiseren. LJ: We hebben een locatie op het oog, maar daar is nog niet over gesproken met de gemeente. Er is een sportpark aan de rand van Leusden, waar ruimte lijkt te zijn. Vanwege de ligging zal er weinig overlast zijn van fietsende jongeren. Er zijn ook bushaltes zodat de school goed bereikbaar is voor leerlingen die van verder weg komen. Maar het is nog fantasie. Vormt het lerarentekort niet een probleem? JvD: We hebben een lijst gemaakt van potentiële knelpunten. Die gaan we gefaseerd aanpakken, anders raak je ontmoedigd. Het verkrijgen van een goed team is op dit moment nog niet echt aan de orde. Maar we verwachten eigenlijk niet heel veel problemen daarmee. Montessori-onderwijs is anders dan regulier onderwijs, het trekt andere mensen dan het reguliere onderwijs. De betrokkenheid bij leerlingen is groter. Bovendien, dit is een nieuwe school, die nog helemaal moet worden opgebouwd. Voor veel leraren is dat een mooie uitdaging, het trekt pioniers. Wat staat er nog meer op het lijstje op te lossen knelpunten? JB: Huisvesting en financiering. Van het Rijk krijgen we pas financiering in de maand juni van het jaar dat je gaat starten. JB: We hebben natuurlijk eerder dan in juni 2026 geld nodig. Wij doen dit nu allemaal op vrijwillige basis, maar dat blijft niet zo. Er is straks geld nodig om te investeren in personeel, leermiddelen en meubilair. En wat is de planning? JvD: Bij DUO moeten de steunbetuigingen en documenten in november zijn ingeleverd. Dan krijgen we 1 juni te horen of we mogen beginnen. Veertien maanden later mag je starten. Dat zou dus september 2026 zijn. Je mag een jaar uitstel vragen, en als het dan nog niet lukt, moet je weer opnieuw beginnen. Hoe groot moet de school uiteindelijk worden? En kun je met ieder aantal leerlingen beginnen, of is er een minimum nodig? JvD: Er is geen minimum aantal leerlingen vereist voor je gaat starten. We willen niet te klein zijn, dat is financieel niet haalbaar, maar ook niet te groot. We willen dat iedere leraar iedere leerling kent. We willen het kleinschalig houden. Dat is natuurlijk relatief, maar we vinden persoonlijke betrokkenheid belangrijk. Aan de andere kant, een middelbare school met 300 leerlingen kan niet. We hebben een maximum van 900 leerlingen in ons hoofd, als alle leerjaren draaien. Wat wordt jullie rol, als de school een feit is? JB: We willen het initiatief naar een volgende stap brengen. Die volgende stap is dat professionals kunnen starten. Wij zijn geen schoolleiders, het valt buiten onze expertise om verder nog een rol te spelen in de school. JvD: Er is gekozen voor een systeem waarbij de rector de bestuurder is. Maar we hoeven niet per se een eenpitter te zijn, dat is ook iets om later op te pakken. Oprichters vo-school Leusden, met v.l.n.r. Lieke Jansen, Joost-Joris van Doleweerd en Jaap Bouman
W elke directeur/bestuurder wil het nou niet: een sterke visie hebben, de organisatie op de juiste manier richting geven en tegelijk het team volop inspireren. Met een tevreden team en een optimaal opererende school als gevolg. Na dertig jaar onderzoek bij meer dan zevenhonderd organisaties weet ik dat dergelijk leiderschap een utopie is. We maken allemaal fouten en dat mag ook. De definitie van destructief leiderschap is niet enkel grensoverschrijdend bewust gedrag van leidinggevenden. Er is sprake van als het gedrag negatieve effecten heeft. Dit kan bewust zijn, denk aan asociaal gedrag, pesten en intimideren. Voor deze column ga ik uit van onbewust destructief leiderschap. Gedrag uit onvermogen of waar in beginsel geen kwade opzet achter zit. Een voorbeeld: de resultaten van je school moeten omhoog. Je oefent druk uit om dit te bereiken, zonder succes. Een andere veel voorkomende vorm is ‘geen tijd hebben’of ‘druk zijn met details’. Wat je ziet is dat er veel aandacht is voor positief leiderschap, zonder te kijken naar de effecten daarvan. Kijk eens naar de volgende metaforen: • Aanvoerder: Je bent een directeur/bestuurder geworden die commando’s uitdeelt en weinig tegenspraak duldt. Tijd voor reflectie en leren voor je team is er niet, overleven gaat voor. • Operatiemanager: Als directeur/bestuurder leidt je niet langer, maar beheer je vooral. Rationeel handelen en voorspelbaarheid zijn belangrijker dan menselijk contact. • Hovenier of therapeuten: Je wil als directeur/ bestuurder vooral groei mogelijk maken. Lukt het niet om vooruit te komen, dan ligt het aan de medewerkers zelf. • Kameraden of maatje: Je wil vooral dat je team zich goed en veilig voelt, zodat ze beter omgaan met stress, angsten, onzekerheden en veranderingen. Je wordt het vriendje van je team, waardoor je je eigen volwassenheid en autonomie van het team ondergraaft. • Superhelden: Je vindt jezelf ontzettend slim. Je beheerst alle stof, bezit over een enorm grote dosis energie die niet op kan en je kunt alles aan. Los van de vraag of je dit zelf volhoudt, kan je team teveel op jouw schouders gaan leunen of ze worden onzeker van jou. • Heilige: Je hebt heel sterke normen en waarden en veel aandacht voor het welzijn van je team, maar verliest de realiteit uit het oog. Met teleurstelling en cynisme vanuit het team als gevolg. Ontbrekend dan wel gemankeerd leiderschap blijkt de voornaamste grondoorzaak van sociale onveiligheid in organisaties. Wegkijken van destructief leiderschap kan dan ook niet meer in deze tijd. We hebben het dan niet over een keer boos uitvallen of incidenteel niet beschikbaar zijn, maar over aanhoudend gedrag. Dat onbewust destructief gedrag de directeur/bestuurder wellicht niet zelf valt te verwijten, ontslaat de schoolorganisatie niet van de verantwoordelijkheid hier iets aan te doen. De toezichthouders hebben hier duidelijk een verantwoordelijkheid.Door negatief (destructief) gedrag te benoemen en bespreken, kan een norm gesteld worden ‘wat vinden wij hier -niet- normaal’ en ‘dit gaan wij hieraan doen’. Neem hierin als bestuur zelf het initiatief, besteed het niet uit. Denk vervolgens niet dat het snel oplosbaar is. Het herstel vraagt tijd, aandacht en uithoudingsvermogen. Tot slot: heb aandacht voor destructieve persoonlijkheidskenmerken en -ambities bij het selectieproces. Daar ligt de focus vaak op positieve vaardigheden, competenties en eigenschappen. Kijk naar de hele sociale werkelijkheid. Een organisatie is een mini-samenleving waarin ook donkere kanten voorkomen. Durft de kandidaat hier naar te kijken en naar te handelen? Meer weten? Lees het boek ‘Destructief leiderschap: theorie en praktijk van leiders in verwaarloosde organisaties Wegkijken van destructief leiderschap kan niet in deze tijd Column Tekst Joost Kampen
» 17 Nieuws Bereid je voor op de nieuwe wet ‘Vrij en Veilig onderwijs’? De Tweede Kamer is bezig met deze wet en de verwachting is dat scholen er per 2025 aan moeten voldoen. Er staan plichten van de school in op het gebied van monitoring, registratie en melding van incidenten, klachtenproces en veiligheidsbeleid. Scholen moeten onder andere meer gaan doen om onveilige situaties in beeld te krijgen en te verminderen. Ook komen er regels voor de manier waarop scholen omgaan met klachten. Welke wijzigingen de wet omvat ten opzichte van de huidige situatie alsook wat je als school kunt doen om klaar te zijn in deze wet, hebben we in onze nieuwsbrief voor je uiteen gezet. Als de wet er komt, ben je in ieder geval verplicht je aan te sluiten bij een landelijke klachtencommissie. Lees hier het artikel over hoe je je voorbereidt op de nieuwe wet. Nieuws Zorgen voor starters en zij-instromers: 14 aandachtspunten Onder andere vanwege het lerarentekort is het van groot belang te zorgen dat nieuwe leraren een goede start krijgen. Dat geldt zeker ook voor zij-instromers die nieuw zijn in het onderwijsveld. Daarmee voorkomen we dat ze het onderwijs vroegtijdig verlaten of zich onvoldoende kunnen ontwikkelen. Waar je op moet en kunt letten, hebben we voor je op een rij gezet. Een succesvol inductiebeleid is het eerste aandachtspunt. Dit vraagt om commitment van de schoolleiding, het moet een continue prioriteit zijn. Als andere zaken urgenter worden gevonden, is het lastig het introductieprogramma uit te voeren en te handhaven. Lees in dit kader is ook het artikel op pagina 4, waar het Jordan MLU uiteenzet hoe zij startende leerkrachten een goed begin geven. In een wereld die in snel tempo verandert, veranderen ook de daaraan gekoppelde risicoprofielen. Bij VBS-partner Raetsheren - een onafhankelijke registermakelaar in assurantiën - worden onderwijsinstellingen hierop voorbereid, zodat zij de rust en ruimte krijgen om risicobewust en zelfverzekerd te handelen. Zo helpt Raetsheren hun klanten om ambities waar te maken en hun kansen optimaal te benutten. Hiervoor beschikt Raetsheren over een gespecialiseerde Onderwijsdesk waar specialisten zich uitsluitend met risico’s, verzekeringen en schades van onderwijsinstellingen bezighouden. Hier kunt u terecht met al uw vragen over bijvoorbeeld de polisdekking, de schadebehandeling en risicoanalyses. Van alle assurantiemakelaars in Nederland adviseert en verzekert Raetsheren de meeste onderwijsinstellingen, zowel in het primair als voortgezet onderwijs. Als marktleider in het onderwijssegment biedt dit klanten een aantal voordelen, zoals: • Meer Inkoopkracht door een groot volume; • Verzekeringsvoorwaarden die volledig zijn toegespitst op het po en vo; • Een tariefstelling die is gebaseerd op het leerlingenaantal; • Het aanbieden van digitale verzekeringspolissen en online informatievoorziening voor polissen, schadedossiers en verzekeringsvoorwaarden waardoor de papierstroom tot een minimum beperkt blijft. Als lid van de VBS kun je bij Raetsheren terecht voor dienstverlening, advisering en verzekeringsoplossingen die zijn ontwikkeld voor de dagelijkse risico’s waarmee jouw school wordt geconfronteerd. Ze komen graag met je in gesprek. Meer weten? Zie www.vbsverzekerd.nl of neem contact op via 072 711 34 55 of info@vbsverzekerd.nl Raetsheren: Uw partner voor risico’s, verzekeringen en schades in het onderwijs Volg jij VBS al op LinkedIn? Een makkelijke manier om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws en wat we voor jou organiseren. Klik op hier om ons te volgen.
» 18 VBS - oktober 2024 We praten elke dag heel wat af met elkaar. Toch weten de meeste mensen weinig van hoe we precies een gesprek voeren. Wyke Stommel, gesprekswetenschapper aan de Radboud Universiteit, weet dat wel. Zij is gefascineerd door de finesse en geraffineerdheid van gesprekken. ‘Door ze onder de loep te nemen kun je heel veel leren over de communicatie binnen je organisatie. Bijvoorbeeld dat slechte vragen bestaan én dat je ze kunt herkennen.’ Slechte vragen bestaan wel sociaal praatje, om vervolgens de reden van het gesprek te presenteren en te bespreken, waarna we kunnen af sluiten. ‘Interactie is echter veel meer dan gesprekken met een begin en eind. Denk aan iemand die een leeg kopje koffie omhoog houdt terwijl hij een ander aankijkt, die knikt, waarna de koffie wordt ingeschonken. Een heel simpel voorbeeld van hoe we zelfs zonder woorden interactie tot stand brengen.’ Observatie En zeker dit laatste is interessant. Dat we elkaar vaak begrijpen is best bijzonder. ‘Zeker als je je bedenkt dat veel van wat we zeggen geen volledige zinnen zijn.’ Er bestaan allerlei mythes over sociale interactie en we hebben intuïties over wat een gesprek goed of juist slecht maakt, maar de gesprekswetenschap werkt anders. ‘Tijdens onze onderzoeken bekijken we gesprekken in detail, los van intuïtie en gevoelens. Wat zie je gebeuren? Wat zijn observeerbare verklaringen voor wat gesprekspartners doen? We verzinnen geen oplossingen, maar willen laten zien wat er gebeurt en waarom. Dan mogen mensen zelf de conclusie trekken of dat wenselijk is, of welke oplossingen, die soms al gewoon gebruikt worden, aan te bevelen zijn.’ Stommel trekt zelf alleen conclusies op basis van analyses van authentiek gespreksmateriaal. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat verkeerde vragen wel degelijk bestaan. Ook heeft ze onlangs onderzoek gedaan naar het verloop van het mondeling literatuur op middelbare Waarom beginnen we een gesprek vaak met een groet? Waarom voelen we de noodzaak antwoord te geven als ons een vraag wordt gesteld? Waarom praten we door elkaar heen en vangen we toch de juiste informatie op? Het zijn allemaal aspecten van het voeren van gesprekken waar we ons niet van bewust zijn. ‘En dat is ergens maar goed ook’, start Stommel haar verhaal. ‘Het zou veel te veel energie kosten om bij elke uiting stil te staan bij de woorden die je gebruikt, waarom en op welk moment. En dan laat ik de nonverbale communicatie nog buiten beschouwing.’ Onderzoek toont aan dat gesprekken volgens bepaalde systematieken verlopen. Bijvoorbeeld: we coördineren heel precies wie wanneer aan het woord is. Stiltes maar ook door elkaar praten blijven daarmee beperkt. Als zoiets wel gebeurt, hebben we daar systematische oplossingen voor. Maar ook: we starten een telefoongesprek met begroetingen, vaak gevolgd door een (kort) Tekst Steffie Bom Wyke Stommel Verbinding ‘Gesprekken voeren kan iedereen, dat we elkaar vaak ook begrijpen is best bijzonder.’
vbs.nlRkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=