Mental Health Art Tour

MIND YOUR MIND MENTAL HEALTH ART TOUR Artwork Irene Hoff www.mentalhealtharttour.com VERHALEN, PORTRETTEN & INSPIRATIE In samenwerking met Thrive en OBA Met bijdragen van Dirk de Wachter, Machteld Huber Charlotte Labee, Thijs Launchpach, Marvy Rieder, Marnix Pauwels en nog veel meer

Ieder heeft zijn eigen doelen, die erg kunnen verschillen naargelang talenten, mogelijkheden, capaciteiten. Maar de essentie van geluk zit toch in de zorg voor de medemens, in het geluk nastreven van de ander, in verbinding. DIRK DE WACHTER 2

Hopelijk is het straks net zo normaal om naar de huisarts te gaan met een psychische klacht als met een gebroken been’. -DYLAN HAEGENS

VOORWOORD MHAT MAGAZINE MENTAL HEALTH ART TOUR De tien indrukwekkende levensverhalen van bekende persoonlijkheden, waaronder Isa Hoes, Dylan Haegens, Thomas Dekker en Jörgen Raymann laten zien hoe belangrijk het is om te praten over mentale problemen. Door hun verhalen te delen, hopen zij anderen te inspireren om open te zijn over hun geestelijke gezondheid en het gesprek daarover aan te moedigen. Vaak wordt de nadruk gelegd op fysieke gezondheid, maar een gezonde geest is net zo essentieel. Het is van cruciaal belang dat we zonder aarzeling kunnen praten over onze mentale gezondheid. Duik met ons mee in de wereld van mentale gezondheid, waar de kracht van praten een transformerende rol speelt in het versterken van de veerkracht van mensen en gemeenschappen. In een wereld die voortdurend in beweging is, waar de uitdagingen zich in snel tempo opstapelen, is het cruciaal om aandacht te besteden aan onze mentale gezondheid. Dit magazine staat in het teken van het belang van open communicatie over onze emoties en gedachten, en de impact die dit kan hebben op ons algehele welbevinden. In een maatschappij waarin het praten over mentale problemen niet vanzelfsprekend is willen we een plek creëren waar het veilig is om te praten. We verkennen niet alleen de complexiteit van mentale gezondheid, maar benadrukken ook de kracht van het uiten van wat er echt in ons omgaat. Dit magazine is een uitnodiging om de stigma's te doorbreken, omarmende gesprekken aan te moedigen en samen een omgeving te creëren waarin iedereen zich gehoord en begrepen voelt. 4

Soms zit je er even helemaal doorheen. Niemand zou in zijn eentje met mentale problemen moeten dealen. Helaas is mentale gezondheid voor velen een taboe en moeten veel mensen toch alleen de strijd aan. Jij kunt dit veranderen! Het begint allemaal met dat ene moment, gesprek of die ene vraag. Wij bedachten dit magazine bij de Mental Health Art Tour. Inspirerende verhalen, tips om mentaal fit te blijven, verhalen en mentaal gezonde ervaringen om zelf mee aan de slag te gaan. Wij willen samen werken aan een samenleving waarin iedereen meedoet, waar mensen elkaar ontmoeten en begrijpen, elkaar inspireren, zich kunnen ontwikkelen en een bijdrage kunnen leveren. Een samenleving waarin iedereen zich waardevol voelt en niemand anoniem door het leven gaat. Wij geloven dat wanneer mensen zich gehoord voelen dit bijdraagt aan hun zelfvertrouwen, hun betrokkenheid bij elkaar of de maatschappij zodat zij “mentaal gezond” kunnen zijn. Fotografie Joep van Drunen VERBINDING

In het Culture for health report (nov 2022) wordt beschreven dat er bewijs is dat er associaties zijn tussen kunst gerelateerde culturele activiteiten en positieve gezondheidsresultaten. De voordelen omvatten: verbeteringen van de kwaliteit van leven; algemeen en psychisch welzijn; verhoogde maatschappelijke betrokkenheid; een vermindering van persoonlijke ervaringen met depressie en angst; verbeterde gezondheids gerelateerde kwaliteit van leven bij patiënten met chronische gezondheidsproblemen; preventie van cognitieve achteruitgang bij oudere volwassenen; en de ontwikkeling van cognitieve, emotionele en sociale vaardigheden. van cognitieve achteruitgang bij oudere volwassenen; en de ontwikkeling van cognitieve, emotionele en sociale vaardigheden. . Kunst en mentale gezondheid 6

Mental Health Art Tour Reizende Tentoonstelling In de Mental Health Art Tour wordt het belang van mentale gezondheid bespreekbaar gemaakt. Centraal staan de verhalen van tien personen. Zij gaan allemaal op hun eigen manier met tegenslagen en uitdagingen om. Hun ervaringen worden hopelijk een inspiratiebron voor anderen. De Mental Health Art Tour presenteert tien indrukwekkende levensverhalen van bekende persoonlijkheden, waaronder Isa Hoes, Dylan Haegens, Thomas Dekker en Jörgen Raymann. Bezoekers krijgen de kans om bij elk kunstwerk het persoonlijke verhaal van de betreffende persoon te beluisteren. Door hun verhalen te delen, hopen zij anderen te inspireren om open te zijn over hun geestelijke gezondheid en het gesprek daarover aan te moedigen. Via een QR-code bij ieder portret kun je de bijbehorende persoonlijke verhalen beluisteren. De werken zijn van kunstenares Irene Hoff. De Mental Health Art Tour maakt een reis langs scholen, musea, bedrijven en andere bijzondere plekjes. Tamara Swart, initiatiefnemer van de expositie, benadrukt: ‘Vaak wordt de nadruk gelegd op fysieke gezondheid, maar een gezonde geest is net zo essentieel. Het is van cruciaal belang dat we zonder aarzeling kunnen praten over onze mentale gezondheid.’ 7

Irene Hoff – Nederlandse kunstenares op Bali – maakte een eerste serie portretten voor de Mental Health Art Tour van van Isa Hoes, Dylan Haegens, Marit Brugman, Thomas Dekker, Wouter de Jong, Lena Olivier, Tamara Swart, Mohamedou Ould Slahi, Robert Bridgeman en Jörgen Raymann. Zij laveren door het leven op innerlijke kracht. De serie die ontstond noemt zij soulXray, omdat de werken een kijkje geven in de ziel van de geportretteerden. Op ieder doek staat het gezicht centraal. Dit vormt de bron voor de rest van het werk. Irene legt een verbinding met de energie van de personen. Een flow die haar meeneemt op een reis van beeld, kleur en symbolen. Het resultaat is een mixed media kunstwerk met veel zichtbare en minder zichtbare details die verwonderen en prikkelen om meer te ontdekken. We zijn zoveel meer dan de persoon die we denken te zijn, we zijn veel groter en er is overal en altijd support beschikbaar om ons te begeleiden. Die steun ligt binnen handbereik. We moeten het alleen aandurven om die toe te laten. Door vaker te voelen en regelmatig onze gedachten uit te schakelen. Dan gaan we ‘the unseen’ ontdekken en zien”. De ervaringen van de mensen die we hier zien, kennen allemaal verschillende invalshoeken, komen voort uit een diversiteit aan uitdagingen en problemen, zijn van invloed op verschillende levensfasen en bieden een scala aan inzichten en handreikingen. Ieder verhaal heeft een specifieke boodschap aan de samenleving en aan de toeschouwer. IRENE HOFF

DE TENTOONSTELLING BEVAT VERHALEN VAN MENSEN DIE TE MAKEN HEBBEN GEHAD MET VERSCHILLENDE UITDAGINGEN, ZOALS DEPRESSIE, TRAUMA, EETSTOORNISSEN EN CARRIÈRESWITCHES. 10 VERHALEN 10PORTRETTEN 11

Het leven komt in vele gedaanten: je kunt ziek worden, dierbaren verliezen of andere tegenslagen op je pad tegenkomen. Tamara is ook niet schadevrij gebleven in het leven. Dankzij therapie heeft ze geleerd om met haar trauma's om te gaan. Ze zocht daarnaast naar rolmodellen en raakte geïnspireerd door mensen als Steve Biko, Victor Frankl en Edith Eva Eger. Tamara besefte dat goed voor jezelf zorgen niet alleen betrekking heeft op voldoende slaap en gezonde voeding, maar dat mentale zorg daar ook aan toegevoegd moet worden. Pas dan ontstaat er persoonlijke groei. Er zijn hele praktische tools beschikbaar die je makkelijk kunt toepassen in je dagelijkse leven en die écht verschil maken. Van ademhalingsoefeningen en stilte-retraites tot professionele ondersteuning. Het gaat erom dat je in verbinding komt te staan met jezelf. Dat je elk moment van de dag ervoor kunt kiezen om het anders te doen. En dat is niet zweverig. Ik zeg altijd: je auto is ook niet schadevrij en heeft APK en onderhoud nodig" fotografie Joanne van der Lijster Tamara Swart 12

Als je gezondheid in balans is, zowel fysiek als mentaal, dan gaat de wereld er een stuk mooier uitzien en zich als een olievlek verspreiden. -THOMAS DEKKER

THOMAS DEKKER (1984) is voormalig profwielrenner en schrijver van boeken als Schoon genoeg, Mijn gevecht en Koersen op geluk. Over topsport(mentaliteit) en de keerzijde ervan, geeft Thomas lezingen. Met Tamara Swart, initiatief-nemer van Mental Health Art Tour praat hij over veerkracht en hoe je anders kunt leren kijken. Applaus Succes wordt afgemeten aan bepaalde parameters. Vroeger waren dat voor mij de overwinningen in de wielersport. Nu ben je voor de buitenwereld succesvol als je huis in een bepaalde wijk staat of de bakfiets vol met kinderen zit. Alles moet voor de wind gaan. Maar zo is het leven natuurlijk niet altijd. Ik heb moeten leren dat mijn leven nà de topsport - zonder applaus - ook de moeite waard is. Cancel cultuur Je zou kunnen zeggen dat ik gecanceld ben op het moment dat ik positief testte op doping. Mensen wilden opeens niks meer met mij te maken hebben. Maar voor mijn gevoel deden we het allemaal in de wielerwereld. Wanneer ik terugkijk op dat moment zie ik een heel ander persoon. Ik was toen boos op alles en iedereen en vond dat mij groot onrecht was aangedaan. Thomas Dekker 14

Alcohol In mijn werk benader ik gezondheid niet alleen fysiek. Het gaat mij namelijk niet om perfecte bloedsuikerwaarden. Als we binnen het medische domein alleen maar blijven kijken naar de diagnose, naar wat is er ‘mis’ is met iemand, dan missen we een essentieel onderdeel. Zingeving en kunnen meedoen in de maatschappij zijn net zo belangrijk. Ik wil toewerken naar een gezonde generatie waarbij we holistisch kijken naar gezondheid. Spiegel Het wielrennen was zwaar maar het gaf me veel structuur. De rust die ik nu ervaar kan ook confronterend zijn. Als ik in de spiegel kijk zie ik iemand die zoekende is. Iemand die voldoening uit het leven wil halen. Je gaat boeken lezen, podcasts luisteren. Maar uiteindelijk moet je die kennis implementeren in het dagelijks leven. Mannen Over het algemeen moet ‘de man’ in onze maatschappij sterk zijn. Maar veel mannen kunnen niet omgaan met de verwachtingen van de buitenwereld. Als er dan een kink in de kabel komt, vergt het moed om dat te erkennen en ermee aan de slag te gaan. Het kan helpen om de hulp in te roepen van vrienden, familie of een psycholoog. Zoek een manier om het draaglijk te maken voor jezelf. Geluk Ik prijs mezelf gelukkig met een hele fijne jeugd en ouders die mij normen en waarden hebben meegegeven. Niet iedereen heeft het geluk om stabiel op te groeien. Ik wil jongeren adviseren vooral niet te hard te zijn voor zichzelf. Doe elke dag je best en praat met anderen over je situatie. Of je je school afmaakt of niet, zegt uiteindelijk niets over jouw eigen geluk in de toekomst. Dat zit in verandering en vooruitgang, hoe langzaam deze ook mag lijken. Auteur van de boeken Mijn Gevecht en Koersen op Geluk 15

IRENE HOFF

Moedige mensen zijn niet bang om, in het belang van de vrede, te vergeven.’ Volgens Mandela was moed niet de afwezigheid van angst, maar de overwinning erover. Een moedig mens is niet iemand die geen angst kent, maar iemand die die angst overwint. NELSON MANDELA 17 IRENE HOFF

Scarlet heeft altijd interesse gehad in het welzijn van lichaam, geest en ziel. Al zeven jaar wijdt zij zich aan heelwording, het zelfherstellend vermogen van lichaam en geest. Toen zij in 2016 in een burn-out belandde gooide zij radicaal het roer om. Zij was niet meer gelukkig met het leven dat ze leidde en veranderde van werk: van ’sales’ in het bedrijfsleven naar een onafhankelijke baan als yogaleraar, masseuse en retraiteorganisator. Ze besloot haar leven te wijden aan het welzijn van anderen. Uit passie volgde ze vele trainingen, workshops en cursussen, want ‘het leven draait en is bedoeld - om je goed te voelen.’ Na een periode van veel stress kreeg Scarlet niet lang geleden de ingrijpende diagnose van een Glioblastoom, een kwaadaardige hersentumor. Het exacte behandelingsplan is nog niet duidelijk. Op dit moment onderzoekt Scarlet alle opties om de beste behandeling te vinden. Ook nu is Scarlet nieuwsgierig en onderzoekend. Zij wil een brug slaan tussen de reguliere geneeskunde en de natuurlijke geneeskunde. Scarlet Stolker 18 Ter nagedachtenis aan

Hoewel de reguliere geneeskunde op dit moment haar leven redt, gelooft ze dat aanvullende natuurlijke therapie aanzienlijke gezondheidswinst kunnen opleveren. Haar benadering is holistisch, gericht op veerkracht en betekenis in het leven, niet alleen vanuit haar klachten en gezondheidsproblemen. Het is voor Scarlet belangrijk hierin zelf regie te nemen. 'Elke tumor en patiënt zijn uniek en verdienen een eigen behandelplan. Scarlet hecht waarde aan de kracht van goede voeding die zo dicht mogelijk bij de basis en natuur staat. Elke dag helpt ze zichzelf met positieve gedachten, muziek en affirmaties zoals "Ik kom hier weer uit” en vindt zij kracht in yoga en verbinding met zichzelf. De wetten van de natuur en het universum dienen als haar leidraad. Geïnspireerd door rolmodellen, healers en leraren zoals Robbins, Joe Dispenza. Scarlet streeft ernaar te blijven creëren en haar cellen op elk niveau te voelen. Haar focus ligt op leven in plaats van sterven, dag in dag uit. Scarlet is op 5 februari 2024 om 11:11 vredig heengegaan na een kortstondig ziektebed. Haar positieve energie, authenticiteit en onvoorwaardelijke liefde voor anderen en de natuur zal altijd in onze gedachten voortleven. KRACHT VAN DE GEEST 19

Kijk oprecht om je heen. Niemand is gek. Je bent gewoon maar een mens. -LENA OLIVIER

Kunst helpt! Bron: Frame of Mind, een podcast van het Metropolitan Museum of Art Kunst heeft een positieve invloed op onze mentale gezondheid. Het is verbonden aan ons welzijn in het dagelijks leven. Door het waarnemen van kleuren, vormen en verhalen raken we schoonheid aan en voelen we verbinding met onszelf en met de ander. Annie Lanzillotto, dichter en kunstenaar uit de Bronx herinnert zich het moment dat zij met haar moeder onder een glas-in-loodraam van Tiffany in The Met zat. Het zien van als die kleuren was voor haar een helende, wonderbaarlijke en transformerende ervaring. Het beïnvloedt haar kijk en terugblik op haar leven met trauma en ziekte. Kunst is voor haar een krachtig mechanisme voor inspiratie en heling. TIPS MENTAL HEALTH ART TOUR 21

Dirk de Wachter is een Belgische psychiater en hoogleraar aan de KU Leuven. Hij staat bekend om zijn werk op het gebied van psychiatrie, met name rond thema's als geluk, liefde, en verbondenheid. De Wachter heeft diverse boeken geschreven, waarin hij reflecteert op de moderne samenleving en de impact daarvan op onze mentale gezondheid. Thuiskomen Het ultieme mentale welzijn is in harmonie zijn met jezelf en het gevoel hebben dat het leven gaat zoals het hoort te gaan. Het is als thuiskomen bij jezelf en beseffen "zo mag het zijn." Ik ben bevoorrecht dat ik dat zelf zo mag ervaren. Ik noem als voorbeeld dat ik mijn roeping als psychiater heb gevonden. Dat is natuurlijk geen metafysisch lot maar het voelt wel zo. Dit beroep geeft me betekenis en ik hoop dat ik er behoorlijk goed in ben. Ook mijn vrouw, kinderen en alles waar het leven uit lijkt te bestaan, brengen me thuis. Ik zeg dit ook tegen mezelf. Het is de kern van wat ik wil nalaten op deze wereld. Mijn gesprekken, boeken en podcasts zijn slechts een uitvloeisel van mijn kernidee. De mensen die naar mijn consultatie komen met hun verdriet, tekortkomingen en problemen, en die kunnen zeggen dat ze er baat bij hebben gehad, dat is waar het echt om gaat. Dirk de Wachter 22 © KRISTOF GHYSELINCK

Basisidee Het benoemen en labelen van psychische aandoeningen kan soms nodig zijn om dingen te begrijpen en op hun plaats te kunnen zetten. Een juiste diagnose kan een eerste stap zijn maar het is belangrijk om voorbij het label te kijken en de persoon als geheel te zien met al zijn rollen en betekenissen. Ieder mens is meer dan een diagnose. Mijn rol als psychiater en mijn kijk op de wereld draait om geloven in de kracht van mensen. Ik geloof dat iedereen zijn eigen kracht, waardigheid en talent kan vinden en dat dit de sleutel is tot hun helingsproces. Dat is mijn fundamentele, hoopvolle standpunt. Ik ben ervan overtuigd dat geen enkel probleem ontsnapt aan de hoop en dat we allemaal de kracht hebben om daarmee om te gaan. Dit is mijn basisidee. Kunst Een wereld zonder muziek en kunst zou onleefbaar en onmenselijk zijn. Creativiteit vormt de basis van onze menselijkheid en beschaving. Kunst is ontstaan toen de mensheid zich bewust werd van de eigen sterfelijkheid en de behoefte aan betekenis groeide. In tijden van ondraaglijk verlies zoals het overlijden van dierbaren, putten we kracht uit kunst. 23 Zo dansen we bijvoorbeeld rond overleden lichamen, maken we muziek voor troost, creëren we beelden en schilderijen om te herinneren en vertellen verhalen over verleden en toekomst. Naar mijn mening heeft alle kunst op de een of andere manier te maken met de dood. Hoewel dit wellicht droevig klinkt, stelt het ons in staat om verdriet om te zetten in betekenis, herinnering en schoonheid. Het proces verheffen van triestheid tot zin en schoonheid is van essentieel belang voor ons vermogen om te leven en de menselijke ervaring volledig te omarmen. Kwetsbaarheid Er hangt altijd een zekere schaduw over me heen. Gewoonlijk denk ik niet te diep na over het leven en ben ik vooral druk bezig met mijn werk, mijn patiënten en mijn verplichtingen. Nu voel ik me emotioneler en afhankelijker waardoor ik meer steun zoek bij mijn vrouw.. Op zulke momenten blijkt de liefdevolle en zorgzame ander cruciaal te zijn. Mijn vrouw is huisarts en we kunnen goed met elkaar praten. We ontkennen het niet want dat heeft geen zin. Maar we blijven er ook niet te lang bij stilstaan. Ik laat het voorlopig mijn geluk niet hinderen. Ik ben gelukkig en dat staat de situatie niet in de weg. Dat is positief.

© KRISTOF GHYSELINCK

25 Geluk Het streven naar geluk kan soms een vergissing zijn. Hoewel dit sterk uitgedrukt is, denk ik dat het te veel focussen op geluk als doel van het leven uiteindelijk tot ongelukkigheid zal leiden. De essentie van het bestaan is niet enkel plezierig, maar eerder vervullend, zingevend, een betekenisvol leven leiden. Dat maakt gelukkig op een dieper niveau dan de oppervlakkige, materialistische vorm van geluk dat vaak wordt gepropageerd. Kleine momenten die op het eerste gezicht normaal en onopvallend lijken, zijn juist de belangrijke momenten. Bijvoorbeeld een verpleegkundige die even mijn hand vastpakt en zegt "we zijn er voor jou" wanneer ik in grote miserie zit of mijn vrouw die na mijn operatie bij me komt terwijl ik vol hallucinaties en angsten ben ontwaakt. Dat zijn allemaal betekenisvolle momenten van medemenselijkheid. Het draait altijd om menselijkheid. ' Goedheid Het idee van 'de kleine goedheid' weerspiegelt het gebaar van bescheidenheid en mededogen van mensen die zich bewust zijn van hun vergankelijkheid en daarom hun trots opzij zetten om anderen te helpen. Het leven draait om het beantwoorden van hulpvragen en het bieden van bijstand aan anderen. Deze benadering raakt de kern van ons menselijk bestaan en benadrukt de waarde van eenvoudige en medelevende daden in het leven.

Als je praat zeg je dingen die je weet. Als je luistert hoor je nieuwe dingen en kan je leren. -JÖRGEN RAYMANN

JÔRGEN RAYMANN (1966) is cabaretier en televisiepresentator van onder meer Raymann is laat en The Comedy Factory waarmee hij stand-up comedy in de Nederlandse huiskamers bracht. Sinds 2005 is hij ambassadeur van Unicef en richtte hij ook zijn eigen P.I.E.T.-fonds op waarmee hij projecten steunt voor kinderen in Suriname. Met Tamara Swart, initiatiefnemer van Mental Health Art Tour - en tevens zijn nichtje - praat hij over veerkracht en hoe je anders kunt leren kijken. Eureka-moment Ik was succesvol en had mijn zaken goed voor elkaar. Op een gegeven moment raakte ik alles kwijt door een verkeerde investering. Ik had een schuld van 6 ton en verloor mijn baan bij de NPO. Ik was boos op de hele wereld en gaf iedereen de schuld van mijn falen. Mijn vrouw zei op een gegeven moment: ga jij maar eens een tijdje reflecteren - ik heb een Surinaamse vrouw dus dat ga je dan doen. Het was een eureka-moment: ik realiseerde me dat het probleem bij mij lag en dat ik mijn ego opzij moest zetten. Jörgen Raymann 26

27 Kleine Lettertjes IIk las een boek over feedback-training. De schrijfster verwoordde het mooi: we gaan contracten aan met pagina’s kleine lettertjes als we een huis of een auto kopen. Aan onze dagelijkse contracten, onze intermenselijke relaties, stellen we echter geen voorwaarden. Dan werken we vooral met aannames. En aannames zijn de moeder van alle ‘fuck-ups.’ Zeker in relaties moet je eerlijk zijn over wie je bent en wat je verwacht van die persoon en wat ze van jou mogen verwachten. Mantelzorger Eenzaamheid trekt een geestelijke wissel op je. Ook in een relatie kun je eenzaam zijn. Mijn vrouw Sheila en ik zijn al .. jaar samen. Mijn vrouw heeft een auto-immuunziekte. Ik was me er nooit van bewust dat ik mantelzorger was maar je past je leven er op aan en bent er eigenlijk altijd mee bezig. Ik dacht ook vaak: zij heeft pijn, dus ik los het zelf op. Maar als je bepaalde gedachten of frustraties voor de ander verborgen houdt, komt de klap uiteindelijk hard aan. We hebben nu een deal: als er iets niet goed gaat zeggen we het meteen. Wijze les Mijn vader leerde mij: als het goed met je gaat, vergeet dan nooit te denken aan diegenen die het minder goed hebben. We leven in een wereld waarin de rijken steeds rijker worden en de armen steeds armer. Als we daar geen verandering in aanbrengen, zullen de vluchtelingenstromen nooit ophouden, bouwen we steeds hogere hekken om onze huizen en wordt de verdeling in de wereld steeds oneerlijker. Daarom heb ik het P.I.E.T.- fonds opgericht waarmee we door (muziek)onderwijs en educatie gelijke kansen creëren voor kinderen in Suriname. Zo hoop ik mijn steentje bij te dragen Ubuntu Ik geloof in het Afrikaanse Ubuntu-model waarin de gemeenschap voor elkaar zorgt. Door individualisering en polarisering in de maatschappij is dat steeds minder geworden. Vooral jongeren weten niet waar ze thuis horen. We hebben allemaal ons eigen referentiekader, we leven onze eigen denkbeelden en daarmee creëeren we ons eigen gelijk zonder rekening te houden met wat voor effect dat op de ander heeft. Het zou mooi zijn als we de moeite kunnen opbrengen om de ander zijn gelijk te begrijpen. Als we meer tot elkaar komen zal er minder polarisatie zijn. Ruggengraat In Nederland mag je niet veranderen van mening want dan heb je geen ruggengraat. Ik vind juist het veranderen van mening één van de mooiste eigenschappen van de mens. Dat geeft aan dat je groeit in je denken, dat je ruimte maakt voor andere denkbeelden en dat je empathisch kan zijn.

Ik zie de wereld als een grote kralenketting en ik ben daar een kraaltje van en jij ook. We zijn verantwoordelijk voor elkaar, anders gaat de ketting kapot. -ISA HOES

ISA HOES (1967) is actrice, ondernemer en schrijver van boeken als ‘Hoe ouder hoe mooier, de tweede helft te lijf.’ Met haar grote liefde Antonie Kamerling heeft ze twee kinderen. Over hun leven samen en zijn zelfdoding in 2010 schreef ze het boek ‘Toen ik je zag.’ Met Tamara Swart, initiatiefnemer van Mental Health Art Tour praat zij over veerkracht en hoe je anders kunt leren kijken. Goeie genen Ik heb mazzel met mijn genen. Ik ben positief ingesteld en kan heel erg genieten van de kleine dingen in het leven. Mooie kunst, de warmte van de zon, een bloem die uitkomt. Ik was ook degene die Antonie altijd wilde helpen door te zeggen: ‘Het leven is wèl leuk.’ Maar dat kan je helemaal niet zeggen tegen iemand die depressief is. Dat wist ik toen nog niet. Nu zou ik dat nooit meer doen. Mensen met een depressie hebben iets heel anders nodig. Als ik nu mensen ontmoet met een depressieve partner dan denk ik: ‘Wat erg voor jullie allebei.’ Ik heb me nooit gerealiseerd hoe erg het was voor mij. Gelukkig maar. foto Henneman Agency Isa Hoes 29

Antonie Ik zocht hulp voor Antonie. Hij had kort ervoor een poging gedaan en ik kon niet meer vertrouwen op ons. Via de huisarts werden we doorverwezen naar de crisisdienst. Het was weekend. We moesten eerst hulp zoeken in onze ‘inner circle’ en dan konden we maandag weer bellen. Ik dacht dat ze hem zouden opnemen maar ik nam hem weer mee naar huis. Dat was ontzettend zwaar en eenzaam. Die maandag zaten we bij een psychiater die medicijnen voorschreef met de kanttekening dat het wel een half jaar kon duren voor hij daar iets van zou merken. Anderhalve week later was hij dood. Die verstikkende, onmachtige situatie. Het trof mij diep. Tegen beter weten in had ik een rotsvast vertrouwen dat het goed zou komen. Ik dacht wij worden samen oud.’ Antonie was niet zomaar mijn man maar mijn grote liefde. Ik denk dat hij daar boven denkt: ‘Ik heb iets heel stoms gedaan, dit had ik niet moeten doen. Ik had moeten blijven om met haar verder te gaan.’ Ik zie nu in dat mensen heel goed zijn in dingen verstoppen. Hulp Ik denk altijd: ‘Laat ik maar sterk zijn want als ik val…’ Maar wie vangt mij op als ik het niet meer weet? Ik kan mijn kinderen er niet mee belasten. Na Antonies dood heb ik hulp gezocht. Ik was kwetsbaar. Ik zou maar een paar keer gaan praten maar ik ben drie jaar gebleven. Ik kwam er tijdens de therapie achter dat dat positieve gewoon in mij zit. Het is niet minder geworden, het wordt zelfs meer. Ik vond het proces waarin ik zat mooi om te zien. Op een gegeven ga je afbouwen en dan blijkt dat je het alleen kan. Ik ben door alles krachtiger en sterker geworden. Blauwdruk Jezelf leren kennen is heel belangrijk. Het gaat om je eigen blauwdruk. Zoals ik ben opgevoed is er helemaal niet gekeken naar wie ik ben. Eén van de belangrijkste lessen die ik mijn kinderen doorgeef is ‘wees uniek’ want dat maakt je zo leuk. Ik snap dat mensen bij een groep willen horen maar je moet jezelf ook afvragen: past dat wel bij mij? Ik zie de wereld als een grote kralenketting en ik ben daar een kraaltje van en jij ook. We zijn verantwoordelijk voor elkaar, anders gaat de ketting kapot. Rolmodel Steun vind ik bij mijn kinderen, mijn broer en een paar goede vrienden. Vroeger had ik veel mensen om me heen maar ik vraag me steeds vaker af of ik die wel nodig heb.’ Het leidt af. Dan denk ik: ‘O, die heb ik al heel lang niet gezien’ of ‘Die moet ik nog een app sturen.’ Ik heb er niet meer zo’n behoefte aan. Soms moet je je eigen pad bewandelen en daar hoort meer of minder contact met bepaalde mensen ook bij. Keerpunt Ik sta op een punt in mijn leven dat ik alleen nog maar dingen wil doen waar ik ‘op aan ga.’ Of dat voor geld is of voor een goed doel, dat maakt me niet uit. Ik wil mijn steentje bijdragen aan projecten waar mijn hart ligt. Zo heb ik samen met Merlijn een boek geschreven over rouw. Het proces van schrijven kwam samen met de verhuizing naar mijn nieuwe huis. Ik was ontzettend moe maar ik realiseer me, dat ben ik eigenlijk al elf jaar. 30

Als je naar bed gaat, vergeef dan de mensen die je pijn hebben gedaan. Laat het trauma niet langer met je meegaan. -MOHAMEDOU OULD SLAHI

'Vroeger wist ik wel dat je je armen en benen kon breken en dat dat dan later weer kon herstellen, maar ik wist niet dat je geestelijk gebroken kon worden en dat dat nadien ook herstelde. ' VINCENT AAN ZIJN BROER THEO, 28 JANUARI 1889 32

Juul van Hoof is programmamanager bij Thrive (onderdeel GGD) van het programma Amsterdam mentaal gezond. Lokaal als landelijk neemt het aantal mensen met mentale klachten snel toe. Vooral onder jongeren tussen 16 en 25 jaar, waar zes op de tien te maken hebben met dergelijke problemen. Juul van Hoof van de GGD Amsterdam richt haar inspanningen op het begrijpen en aanpakken van dit groeiende mentale gezondheidsprobleem. De anonimiteit van een stad kan gevoelens van isolatie opwekken, zelfs te midden van de drukte. Jongeren en jongvolwassenen ervaren toenemende druk als gevolg van factoren zoals huisvesting, prestatiedruk en de uitdagingen van het leven, wat bijdraagt aan deze problemen. Ups en downs Voor mij is mentale gezondheid van essentieel belang, waarbij iedereen zijn eigen uitdagingen heeft. Het leven kent zijn ups en downs en alles daar tussenin. Soms voelt het als een lastige periode en soms als een verademing. Het delen van deze momenten, zoals ik in mijn werk doe, verlicht die last en biedt waardevolle inzichten. Juul van Hoof 33

Hechte groep Het besef dat je niet alleen staat in je uitdagingen draagt bij aan een gevoel van verbondenheid en begrip, zowel voor jezelf als voor anderen. Ik geloof sterk in het belang van het vragen om hulp en ben dankbaar voor de steun van mijn hechte groep, die al twintig jaar aanvoelt als familie en waar we elkaar bijstaan in moeilijke situaties. Soms is het lastig maar ik geloof in het cruciale belang van het vragen om hulp. Als lesbische persoon ben ik ervan overtuigd dat het nog steeds moeilijk kan zijn voor jongeren, ongeacht hun seksuele geaardheid, om openlijk te spreken over homoseksualiteit.. Doorbreken taboes Het doorbreken van deze taboes en het creëren van een ondersteunende omgeving is van onschatbare waarde. Iedereen verdient acceptatie en begrip, ongeacht wie ze zijn. Het bevorderen van open gesprekken over diversiteit speelt een centrale rol in het streven naar gelijkheid en inclusie in onze samenleving. 34 Veerkracht Het boek "A Little Life" van Hanya Yanagihara heeft een diepe indruk op mij achtergelaten, waarbij de nadruk op veerkracht en vriendschap op prachtige wijze belicht wordt. Het verhaal over vriendschap blijft bij me resoneren en benadrukt de kracht van steun in moeilijke tijden. De ongelooflijke reis van personen zoals *Lena Olivier van de Mental Health Art Tour, die persoonlijke pijn heeft omgezet in compassie en kracht, inspireert me ook diep. * Lena's verlies van haar zus Miranda aan femicide in 2014 heeft diepe impact gehad. Haar relaas over de laatste jaren van Miranda, waar waarschuwingen werden genegeerd en tragisch genoeg het leven eindigde, benadrukt het belang van therapie in het rouwproces. Miranda's verhaal toont de noodzaak van steun voor slachtoffers van geweld en het belang van de helende kracht van compassie en therapie. Lena is één uit een serie audioportretten van de Mental Health Art Tour.

Hans Looijen Hans Looijen, CEO van Stichting Dolhuys en verantwoordelijk voor het Museum van de Geest, heeft een belangrijke rol gespeeld in het benadrukken van outsiderkunst in Nederlandse culturele instellingen. Met zijn toewijding heeft hij bijgedragen aan de groei van de museumcollectie, waarbij ongeveer 1400 werken zijn verworven met steun van particulieren. Zijn inspanningen zijn beloond met de European Museum of the Year Award in 2022, waarmee het Museum van de Geest wordt erkend als een baanbrekende instelling voor outsiderkunst. Museum van de geest is een museum over de kracht en kwetsbaarheid van jouw eigen geest en die van een ander. Het museum is geïnteresseerd in het kunstwerk tussen je oren. Museum van de Geest Als museum willen we mensen helpen in de zoektocht naar antwoorden op levensvragen zoals: ‘Wat is mijn geest?’, ‘Ben ik mijn geest?’ En: ‘Wie zie je als je naar de ander kijkt?’, ‘Kun je jezelf zijn?’ Of: ‘Wie zorgt er eigenlijk voor je geest?’ Jijzelf? En hoe dan? Vertrouw je bij nood op hulp van een ander of een professional? Beeld Koos Breukel Hans Looijen 35

Bespreekbaar maken Mijn moeder was patiënt. Dat was heel lastig omdat zij had besloten om er niet over te praten maar wel heel uitbundige of juist donkere periodes meemaakte. Dat maakte haar helpen moeilijk. Daarom hecht ik ook erg aan het bespreekbaar maken van mentale gezondheid met kunst en cultuur. We hebben allemaal een geest en ervaren kracht, succes, tegenslag, ziekte of andere zware obstakels in ons leven. Daar moet onze samenleving op zijn afgestemd, zodat we allemaal kunnen mee doen en functioneren op een manier zodat je van waarde kunt zijn en gehoord en gezien wordt. Balans Onze geest is zo iets individueels dat er niet één ‘truc’ bestaat om met stress om te gaan. Voor mijzelf probeer ik een balans te bewaken tussen dat wat ik kan bijdragen aan het collectief, de samenleving en het museum én wat ik noem ‘behoud van energie,’ inclusief het weer opladen en er zijn voor de mensen die ik koester en die op hun beurt mij ‘dragen’. Ik geniet ook van wandelen over landgoederen en in het bos. Inspiratie Ik verdiep mij al van jongs af aan in vergelijkende cultuurstudies. Daar leer ik van en het geeft me vaak nieuwe perspectieven. Verschillende culturen leren mij dat er vele antwoorden mogelijk zijn op de vraag ‘hoe te leven’. Ik ben met name geboeid door de culturen van Meso-Amerika. Ook van vindingrijke manieren over ‘het hoe’ van het leven te verklaren en van objecten die uitdrukken hoe de wereld in elkaar zou zitten, vind ik boeiend. Dat trekt me ook enorm aan in outsiderkunst, kunst die nog te vaak buiten de culturele canon wordt geplaatst omdat de kunstenaars vanuit hun innerlijke wereld werken en zich niets aantrekken van de bekende kunststromingen. 36 Persoonlijk raakt muziek mij ook, steeds meer barok, daar kan ik echt door ontroerd worden. Ook al zijn de teksten vaak religieus georiënteerd - en dat ben ik zelf zeer zeker niet - de schoonheid en emotionele uitdrukking kunnen me enorm inspireren. Outsiderkunst De keramieken wezens van Shinichi Sawada zijn zo eigen, zo uniek en toch herken je er meteen zijn Japanse achtergrond in. Tegelijkertijd doet zijn werk ook denken aan een oude cultuur, alsof het archeologische vondsten zijn. Door zijn werk realiseerde ik mij dat er echt een heel eigen taal kan bestaan waarin een kunstenaar zich uitdrukt die we soms maar moeilijk begrijpen. Sawada beredeneert zijn werk niet, verklaart niets en toch lees ik er een innerlijk wereld aan af. Dat was voor mij echt een soort sleutel naar de werkwijze van kunstenaars die outsiderkunst maken, kunst die nog te vaak buiten de spotlight valt. Daar wil ik het volle licht op laten schijnen, zodat we ook die werken meenemen in ons idee van wat kunst is. De makers hoeven niet te veranderen, juist niet! Wij, het publiek, moeten met een open geest kijken naar álle kunstproductie. Momentopname Iedereen is anders, iedereen ervaart uitdagingen en problemen. Weet en geloof in het feit dat hoe moeilijk je het nu ook hebt, hoe donker je wereld op dit moment ook is, je huidige staat van zijn je gevoel van nu weergeeft. Daarmee is het ook een momentopname. In het nu leven is prachtig als alles meezit, maar moeilijk als dat niet zo is. Lukt het je om een beetje ‘uit te zoomen? Dat levert je straks misschien het begin van een (iets) ander perspectief op. Dat gun ik je!

IRENE HOFF

Vroeger wist ik wel dat je je armen en benen kon breken en dat dat dan later weer kon herstellen, maar ik wist niet dat je geestelijk gebroken kon worden en dat dat nadien ook herstelde. VINCENT AAN ZIJN BROER THEO, 28 JANUARI 1889 38

KAREN VAN RUITEN is programma-directeur bij Alles is gezondheid en Positieve gezondheid. Zij houdt zich bezig met innovaties rondom zorg en gezondheid. Met Tamara Swart, initiatiefnemer van Mental Health Art Tour praat zij over veerkracht en hoe je anders kunt leren kijken. Wieg Waar je wieg staat, bepaalt in grote mate je gezondheidskansen. Het heeft invloed op tal van factoren zoals opleiding of inkomen en dus ook op hoe gezond je bent. In een welvarend land als Nederland kan dat wel acht jaar in levensverwachting schelen. Ik realiseer me dat als mijn wieg ergens anders had gestaan, ik andere kansen had gehad. Ik vind dat we die menselijkheid voor ogen moeten houden en elkaar moeten helpen. Geen individualisering maar solidariteit, óók op het gebied van gezondheid. Ervaringsdeskundige Als je voelt of begrijpt in welke situatie iemand zit dan is het makkelijk om verbinding te maken. Daarom werk ik graag met ervaringsdeskundigen. Adviezen van de ene jonge moeder aan een andere jonge moeder werken veel beter dan die van een veel oudere arts, bij wijze van spreken. Ik heb een vriendin die net als ik diabetes heeft. Wij hebben elkaar daarover niet veel uit te leggen. Karen van Ruiten 39

Eb en vloed ‘It comes and goes in waves.’ We respecteren allemaal dat er eb en vloed is. Maar ook het leven komt in golfbewegingen. Ik vertrouw erop dat wanneer je je op het laagste punt begeeft en in het donker zit, het ook weer morgen wordt en de zon opkomt. Dat besef maakt het leven draaglijk. Dat niet hoeven vertellen omdat je hetzelfde ervaart maakt dat we ons gesteund, verbonden enbegrepen voelen. Holistisch In mijn werk benader ik gezondheid niet alleen fysiek. Het gaat mij namelijk niet om perfecte bloedsuikerwaarden. Als we binnen het medische domein alleen maar blijven kijken naar de diagnose, naar wat is er ‘mis’ is met iemand, dan missen we een essentieel onderdeel. Zingeving en kunnen meedoen in de maatschappij zijn net zo belangrijk. Ik wil toewerken naar een gezonde generatie waarbij we holistisch kijken naar gezondheid. Paracetamol Tijdens de pandemie werkte ik veel thuis achter de computer. Als ik hoofdpijn voelde opkomen, nam ik een paracetamol. Maar ik merkte dat ik die relatief vaker slikte dan goed voor me was. Ik onderdrukte de hoofdpijn maar pakte de kern niet aan. Met een paar sessies haptonomie heb ik geleerd om mijn eigen behoeftes en emoties aan te voelen. Door rust en ruimte te creëren leer je voelen wat er knelt. Als ik nu hoofdpijn voel opkomen, probeer ik naar buiten te gaan of gaan of iets in mijn agenda te verschuiven. Dat helpt. To-do lijst Ik heb altijd veel to-do lijstjes. Daar lig ik soms van wakker. Ik kan dan wel gaan prioriteren maar dat werkt niet. Het is eigenlijk een kwestie ‘van hoofd naar hart.’ De vraag ‘wat moet ik nu echt doen’ kan je met je verstand beredeneren maar als je luistert naar wat je hart je ingeeft, blijven er eigenlijk maar twee ofdrie dingen van die to-do lijst over. De rest kan echt wel wachten tot morgen of door iemand anders worden gedaan. Gut feeling Ik wil later niet met spijt terugkijken op mijn leven. Soms moet je kansen pakken en van koers veranderen, zoals ik deed door te veranderen van baan. Ik moest denken aan Pipi Langkous en haar vrienden Tommy en Annika. Dat zijn keurige kinderen die netjes het juiste pad bewandelen. Maar Pipi is degenen die er doorheen fladdert en allemaal avonturen beleeft. Ik heb gekozen voor avontuur en vertrouwd op mijn gut feeling. In je darmen zit veel wijsheid. En het komt ook altijd wel goed. Uitdaging Voor niemand is het leven alleen maar makkelijk of leuk. Iedereen heeft uitdagingen. Daarbij gaat het niet om het wegen van leed. Het gaat erom wat je ermee doet want verdriet is hetzelfde. Soms is tegenslag ook ergens goed voor en kan het een verrijking zijn. 40

Ik geloof dat je veel meer in eigen hand hebt dan je denkt. De kaarten die je krijgt kies je niet maar wel hoe je ze speelt. - TAMARA SWART

Happiness is not something ready made. It comes from your own actions. DALAI LAMA 41

Het moet stromen Tamara Swart (43) is initiatiefnemer van Mental Health Art Tour, een reizende tentoonstelling van sprekende portretten van bekende en onbekende mensen die op innerlijke kracht door het leven laveren. Want het leven komt in vele gedaanten. Psychische nood Mensen, vooral jongeren ervaren steeds meer druk. Ze stellen onrealistische eisen aan zichzelf maar hun omgeving verwacht ook veel van hen. In een maatschappij die steeds individualistischer wordt en altijd ‘aan’ staat, voelen jongeren zich sneller eenzaam. Social media is een grote boosdoener. Het is makkelijk om online te gaan maar het blijkt steeds moeilijker om je echt te verbinden steeds meer druk. Beeld Joanne de Lijster Tamara Swart 43

Vluchtgedrag In mijn twintiger jaren was er nog geen social media en speelde mijn sociale leven zich niet online af. Ik moést wel fysiek afspreken. Maar ik weet hoe het voelt om je verloren te voelen. Ik voelde mij gek genoeg vaak eenzaam in het bijzijn van anderen. Dat had alles te maken met het feit dat ik dan geen verbinding voelde. Ik heb veel meegemaakt in mijn leven maar ik nam niet de rust om dat te verwerken. Ik vluchtte in werk, uitgaan en oppervlakkige contacten en pleegde roofbouw op mezelf. Trauma Wat ik erover kwijt wil is dat ik te maken heb gehad met een heftig geweldsdelict. Na het uitgaan, op weg naar huis naar mijn man en kind, vroegen twee mannen op straat mij om een vuurtje. Dat is helemaal verkeerd afgelopen. Die avond heeft mijn leven voorgoed veranderd. Ik belandde in het ziekenhuis en eigenlijk begon de hel pas daarna. Het trauma zit namelijk niet alleen in de gebeurtenis zelf. De grootste uitdaging voor mij was om weer enigszins ‘normaal’ aan het leven deel te nemen, om de moeder te zijn die mijn kind nodig had. Het was heel, heel hard werken om dat te boven te komen. `Rolmodellen Door therapie heb ik mijn traumatische ervaringen leren omgaan.Daarnaast zocht ik naar voorbeelden, naar rolmodellen. Ik las boeken van mensen die veel hadden meegemaakt in hun leven en dit hadden vertaald in iets positief. Ik raakte geïnspireerd door Steve Biko, Victor Frankl, Muhamed Ali, Edith Eva Eger. Ik besefte dat ‘goed voor jezelf zorgen’ niet alleen te maken heeft met voldoende slaap of gezonde voeding maar dat je de daar vooral ook mentale zorg aan moet toevoegen. Pas dán ontstaat er persoonlijke groei. Positief denken Ik wilde na mijn herstel het roer omgooien en stelde mezelf een doel. Ik maakte moodboards om dat doel te visualiseren. Zo wilde ik een andere baan. Zakelijk heb ik een transitie gemaakt van commercie naar maatschappelijke betrokkenheid. “ Ik geloof dat je veel meer in eigen hand hebt dan je denkt. De kaarten die je krijgt kies je niet maar wel hoe je ze speelt. APK Er zijn hele praktische tools beschikbaar die je makkelijk kunt toepassen in je dagelijkse leven en die écht verschil maken. Van ademhalingsoefeningen en stilte-retraites tot professionele ondersteuning. Het gaat erom dat je in verbinding komt te staan met jezelf. Dat je elk moment van de dag ervoor kunt kiezen om het anders te doen. En dat is niet zweverig. Ik zeg altijd: je auto is ook niet schadevrij en heeft APK en onderhoud nodig. Mental Health Art Tour Met onze kunst trekken we langs middelbare scholen, bedrijven en openbare events. De schilderijen en verhalen belichten een grote diversiteit aan problemen, invalshoeken en oplossingen. Zo deelt Isa Hoes hoe het is om te leven met een depressieve partner en vertelt Dylan Hagen hoe hij omgaat met zijn angststoornis. De Mental Health Art Tour legt in een speciaal ontwikkeld programma de nadruk op imperfectie, eigen regie en veerkracht en daagt de deelnemers via de kunst uit om gezamenlijk op zelfonderzoek uit te gaan. Way of living IIk wil graag betekenisvol leven. Dat heeft ook te maken met hoe ik op deze wereld kwam. Mijn biologische vader verdween uit mijn leven tijdens de zwangerschap van mijn piepjonge moeder. Onder moeilijke omstandigheden koos zij toch bewust voor mijn komst. Je zou kunnen zeggen dat ik met een achterstand aan het leven begon maar ik zie het nu als een voorsprong. Er is bewust voor mij gekozen. Ik zie nu in dat het verschil zit in betekenis geven. Dàt is mijn way of living. 44

IRENE HOFF

If I don't have red, I use blue. PABLO PICCASO 46

Momentje voor jezelf INVESTEER TIJD IN GELUK EN GEZONDHEID IN JE DRUKKE LEVEN. We leven in een wereld vol lawaai, terwijl we juist meer rust en stilte nodig hebben. Soms heb je het nodig om op adem te komen. Zodat je weer dicht bij jezelf kunt komen en de balans hervindt om je eigen koers te varen. Door elke dag letterlijk stil te staan bij wat er in je omgaat, kom je in je eigen kracht te staan. Je zal ervaren dat je niet meer wordt geleefd maar leeft. Laat je inspireren door deze rubriek. Kies een moment op de dag dat jij speciaal aan jezelf besteedt. Mind your Mind. Mind your Mind 47

“The ability to observe without evaluating is the highest form of intelligence.” “So when you are listening to somebody, completely, attentively, then you are listening not only to the words, but also to the feeling of what is being conveyed, to the whole of it, not part of it.” JIDDU KRISHNAMURTI 48

Marnix Pauwels heeft tijdens zijn carrière met succes verschillende creatieve paden bewandeld. Hij is auteur, coach, copywriter in de reclame, maar ook zanger en componist, en schreef o.a. verschillende nummers voor Willeke Alberti.Een groot deel van zijn carrière worstelde Marnix met mentale uitdagingen. Van een jarenlange drankverslaving tot diepe depressies en chronische angsten. Eind 2012 neemt hij een belangrijk besluit: de verslavingen en het constante vluchten moeten stoppen. Marnix Pauwels 493

Hij hoopt dankzij deze verandering zijn partner terug te winnen en een verbroken relatie te herstellen. De eerste stap is open te zijn over zijn gevoelens en alcohol- en drugsprobleem. Dat werkt. En alhoewel hij al snel beseft dat zijn relatie niet meer te redden is, geeft de nieuwe openheid hem de kracht en inspiratie om te ontdekken wie hij werkelijk is. Het blijkt een keerpunt in zijn leven, waarna de last die hij met zich meedraagt aan de oppervlakte komt en langzaam begint te vervagen. Marnix denkt dat zijn ervaring van betekenis voor anderen kan zijn. Daarom publiceert hij in 2016 zijn eerste boek ‘Vrij’, een autobiografie met diepgaande inzichten in mentale worstelingen en hoe daarmee om te gaan. Eén van de nieuwe ontwikkelingen in zijn leven is regelmaat: vaste tijden voor eten, wandelen in het Vondelpark, sporten, schrijven, en naar bed gaan, zorgen voor een stevige basis. In de tussentijd wordt zijn boek een bestseller. Wat Marnix het mooiste en meest bevredigende vindt, is coachen. Hoewel hij ooit nogal sceptisch was over het fenomeen 'coach', wordt hij er uiteindelijk zelf een. Hij is nou eenmaal buitengewoon geïnteresseerd in wat mensen drijft, waarom ze worstelen (zelfs als er feitelijk niets aan de hand is), en hoe je de vraagtekens van het leven kunt omzetten in uitroeptekens. Het proces van zelfreflectie, het doorzien van valkuilen, het ontdekken van sterke punten, én het ontmaskeren van vaak onzichtbare overtuigingen en ideeën, is wat hem keer op keer boeit en drijft. DE EERSTE STAP IS OPEN ZIJN 50

Alexander is founder van het Zhembrovskyy Platform. Hier vind je ON_DEMAND VIDEOLESSEN met professionele balletdansers als leraar. Voor iedereen die zijn gezondheid wilt verbeteren met een unieke nieuwe en spannende fitnesstraining. Alexander investeert naast dans zelf in zijn mentale gezondheid door naar muziek te luisteren. Muziek is een verlengstuk en een thuis voor zijn emoties. Als hij verdrietig is dan luistert hij naar verdrietige muziek en als hij vrolijk is dan zet hij een lekkere beat op. Hij geniet van Micheal Jackson en van House tot Tchaikovsky. Muziek heeft een helend vermogen en verbindt mensen met elkaar. Muziek overstijgt en is universeel. Muziek beweegt ons en stelt in staat om door de tijd te reizen. Muziek geeft ons kracht en het brengt ons rust. Scan de QR Code en maak kennis met een unieke fitnesstraining van Zhembrovskyy. https://www.zhemfit.com Alexander Zhembrovskyy 52

Het is als een verademing voor de overvolle geest, een moment van rust te midden van de chaos. Het is niet eenvoudig, het aanleren van deze kunst van stilte, omdat zowel brein als lichaam erbij betrokken zijn. De reactie is bij iedereen anders, het kan ongemakkelijk aanvoelen, maar juist daar begint de transformatie. Wil je de kracht van meditatie zelf ervaren? Scan de QR-code hieronder en dompel je onder in een gratis begeleide meditatie. Een reis naar de stilte die je brein en geest nodig hebben. Charlotte Labee ONTDEK DE KRACHT VAN STILTE 53

ONTDEK DE KRACHT VAN STILTE Machine ONS brein is een wonderbaarlijke machine die constant draait op overuren. Alles wat we ervaren, elke sensatie die onze zintuigen oppikken, elke flits van geluid of geur, het wordt allemaal verwerkt en opgeslagen. Maar wat als die stroom aan informatie te overweldigend wordt? Onze prefrontale cortex, de poortwachter van ons brein, raakt overbelast. Meer prikkels betekenen meer druk, waardoor stress gemakkelijk de overhand krijgt. Meditatie biedt een uitweg uit deze overvloed aan prikkels. Lichaam en brein Mentale gezondheid betekent voor Charlotte veel meer dan alleen maar het woord mentaal, de mind en de brein processen. Mentale gezondheid gaat voor haar over flexibiliteit, wendbaarheid en je bewustzijn over je eigen processen als mens. Pas wanneer je mentale gezondheid echt kunt zien als iets veel breders dan het brein, ga je zien dat het lichaam ook zoveel informatie voor ons heeft. Het lichaam en het brein zijn pas compleet wanneer je je eigen systeem weer helemaal begrijpt als mens. Verandering Dat betekent voor Charlotte mentale gezondheid want wanneer je als mens jezelf en je processen echt begrijpt dan kun je jezelf ook veranderen, anders naar de wereld kijken maar ook anders in de wereld staan. Daarmee kan je grote veranderingen laten plaats vinden in je interne wereld, voor jezelf en zo ook voor de externe wereld. Spiritualiteit Om zelf mentaal fit en in balans te blijven leeft Charlotte alle 7 brain balance pijlers, Ze is zich vooral heel erg bewust over haar onderbewustzijn. Hoe groter haar bewustzijn is, hoe meer zij ook in afstemming kan leven en daarmee werkt zij veel op het energetische gedeelte omdat alles energie is. Zolang de trauma’s en herinneringen uit het verleden in energie in het lichaam opgeslagen blijven en we daar niet mee werken, zul je ook mentaal nooit fit of in balans kunnen zijn. Verder houdt Charlotte zich bezig met spiritualiteit, dit vind ik een fantastisch onderwerp. Ze kijkt ook heel graag naar de familielijnen. Wat is er gebeurd in de generaties voor me wat invloed heeft op mijn leven. 54

Op zeventienjarige leeftijd koos Dai voor een leven als soldaat. Zijn carrière bij de Nederlandse Special Forces begon op twintigjarige leeftijd, na het succesvol voltooien van de zware commandoopleiding. Als Special Forces-medic ontwikkelde Dai een diepe interesse in fysiologie, psychologie, biologie en neurologie. Met jarenlange ervaring bouwde hij kennis op in mentale kracht, die hij deelt via een boek en een model voor versterking van mentale kracht bij individuen en organisaties. Scan nu de QR Code en maak kennis met het mentalekrachtmodel van Dai en test je eigen mentale kracht! Dai Carter ONTDEK DE KRACHT VAN STILTE 553

MENTALE KRACHT Het mentalekrachtmodel Hoe kun je je wapenen tegen de wereld van nu? Dai geeft praktische tips zodat je kunt bouwen aan je mentale kracht want de wereld van nu vraagt erom. Het model van Dai is gebaseerd op de volgende definitie: mentale kracht bestaat uit alle fysieke, cognitieve, emotionele, spirituele vaardigheden en processen die het bewustzijn positief beïnvloeden. Veerkracht en weerbaarheid Dai stelt dat veerkracht en weerbaarheid belangrijker zijn dan ooit. Als je in staat bent om veerkracht en weerbaarheid toe te passen, zal dat sterker maken. Dai benadrukt het belang van deze vaardigheden in het licht van hedendaagse uitdagingen, zoals de pandemie en oorlog. Hij zet zich op verschillende manieren in om mensen mentaal krachtiger te maken en daarmee hun weerbaarheid en veerkracht te versterken. Dat doet hij door te schrijven en lezingen te geven over deze zeer belangrijke thema’s. Mentale gezondheid voor Dai betekent het vermogen om op fysiek, cognitief, emotioneel en spiritueel niveau te voelen dat hij de uitdagingen en obstakels van het leven aankan. Simpel gezegd, hij wil zich lekker in zijn vel voelen. Mentaal fit blijven Om mentaal fit te blijven, gelooft Dai dat balanceren in het leven mogelijk is door grenzen op te zoeken, eroverheen te gaan en vervolgens af te bakenen. Op dit moment investeert hij dagelijks in fysieke activiteiten zoals krachttraining, conditietraining, Braziliaans Jiujitsu en kickboksen. Daarnaast maakt hij tijd voor herstellende activiteiten zoals massage, yoga en sauna. Maar allemaal in overleg met zijn thuisfront. Hij is hun hoeksteen en zijn vrouw en kinderen zijn zijn hoeksteen. Zonder hen bestaat er geen ijkpunt en zonder ijkpunt is het moeilijk navigeren. Niet onmogelijk maar wel moeilijk. Zo voelt hij dat nu. Omgaan met stress Wat betreft stress heeft Dai veel ervaring, met name tijdens zijn jonge jaren en als militair bij de Special Forces. Hij beschouwt stress als iets positiefs maar erkent het belang van een beheersbare hoeveelheid en duur. Door zijn ervaringen heeft hij een hoge stressbarrière ontwikkeld. Wanneer Dai stress ervaart, maakt hij gebruik van een mantra en tactisch ademen om zichzelf actief in het hier en nu te plaatsen. Zijn mantra luidt: "Ik ben hier nu. Dat is wat telt." Hij ademt dan diep in door zijn neus en ademt zo lang mogelijk uit door zijn mond. Dit blijkt voor hem zeer effectief te zijn. 56

RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=