JAN BONTE DE WUHAN TRILOGIE EXCERPT
Uit deel 1. Ron Fouchier Fouchier kreeg internationale bekendheid nadat hij in 2011 het influenzavirus H5N1 door middel van het aanbrengen van enkele gerichte mutaties, gevolgd door seriële passage in fretten, genetisch zo wist te veranderen dat het via de lucht (dus via druppeltjes en aerosolen) overgedragen kon worden.1 Het was een zogenaamde ‘landmark study’ met grote nationale en internationale gevolgen die tot op de dag van vandaag voelbaar zijn. Dat is de reden om hier dieper op in te gaan. Het H5N1-virus is dodelijk voor veel soorten vogels, waaronder eenden, ganzen en zwanen, maar is slechts zeer beperkt overdraagbaar van deze dieren op de mens. Bovendien komt transmissie tussen mensen vrijwel niet voor. Om die reden wordt H5N1 vooralsnog niet als een kansrijk virus gezien dat een pandemie kan veroorzaken. Maar áls mensen geïnfecteerd raken wordt de kans om aan de infectie te overlijden geschat op vijftig tot zestig procent, al moet daarbij worden aangetekend dat niet bekend is in welk percentage van de besmettingen de infectie mild verloopt. De reden van Fouchier om voor fretten als proefdier te kiezen, is omdat deze dieren sterk op mensen lijken als het gaat om de gevoeligheid voor influenza en een ziektebeeld ontwikkelen dat hiermee vergelijkbaar is. Om te bereiken dat H5N1 via de lucht overgedragen kon worden, zo liet Fouchier zien, waren vijf mutaties in het H5N1-virus al voldoende. Al deze vijf mutaties kwamen al voor in andere influenzavirussen, maar werden nog nooit in deze combinatie aangetroffen. Volgens Fouchier was dit “probably one of the most dangerous viruses you can make.”2 In hetzelfde jaar komt een andere onderzoeksgroep van de University of Wisconsin-Madison onder leiding van de viroloog Yoshihiro Kawaoka tot een soortgelijk resultaat. De onderzoekers creëren een chimaera door het H5-gen uit een vogelgriepvirus te plaatsen in een backbone - met daarin ook het N1-deel - van het Mexicaanse griepvirus (H1N1) uit 2009. Een variant van dit kunstmatige virus blijkt via de lucht van de ene groep fretten op de andere overgedragen te kunnen worden. Bij een analyse wordt duidelijk dat het hemagglutinine vier mutaties verzameld had die de variant hiertoe in staat stelde.3 Ik ga niet verder in op deze studie omdat Kawaoka in het verdere verhaal geen rol van betekenis speelt en Fouchier daarentegen een heel belangrijke. Voor wie de persoon Kawaoka beter wil leren kennen, verwijs ik naar een artikel 1 Herfst S, Schrauwen EJ, Linster M, et al. Airborne transmission of influenza A/H5N1 virus between ferrets. Science. 2012;336(6088):1534-1541. doi:10.1126/science.1213362 2 Scientists Brace for Media Storm Around Controversial Flu Studies. Science Insider, 23 November 2011. 3 Imai M, Watanabe T, Hatta M, et al. Experimental adaptation of an influenza H5 HA confers respiratory droplet transmission to a reassortant H5 HA/H1N1 virus in ferrets. Nature. 2012;486(7403):420-428. Published 2012 May 2. doi:10.1038/nature10831
uit 2006 in de nieuwsrubriek van Nature Medicine.4 Hoe dan ook, in essentie komt het erop neer dat in 2011 twee onderzoeksgroepen onafhankelijk van elkaar aantonen dat slechts een handjevol mutaties in het hemagglutinine-eiwit (H5) van het vogelgriepvirus voldoende is om het virus via de lucht overdraagbaar te maken. De studies van Fouchier en Kawaoka leiden wereldwijd tot een golf van onrust en zijn de aanleiding voor hevige discussies tussen voor- en tegenstanders van deze vorm van wetenschappelijk onderzoek: het door middel van genetische experimenten ziekteverwekkers virulenter en besmettelijker maken, ofwel gain-of-function-onderzoek (GoF-onderzoek).5 6 Volgens de voorstanders zou de kennis die dergelijk onderzoek oplevert, gebruikt kunnen worden om snel diagnostische testen, geneesmiddelen en vaccins te ontwikkelen, om zo nieuwe en dodelijk ziekteverwekkers tijdig te kunnen identificeren, vroeg te kunnen behandelen en de bevolking zo snel mogelijk te kunnen vaccineren. Maar volgens de tegenstanders zouden deze voordelen niet opwegen tegen de risico’s die GoF-onderzoek met zich meebrengt: het eerste argument van de tegenstanders is dat de resultaten gebruikt zouden kunnen worden als ‘kookboek’ voor de ontwikkeling van een biologisch wapen. Een ander argument dat de tegenstanders aanvoeren, is het al of niet intentioneel ontsnappen van een gevaarlijke ziekteverwekker uit het lab, met alle gevolgen van dien. Dit niet zonder reden, omdat dit al vaker was gebeurd. Dat zal ik later nog uitvoerig bespreken. De tegenstelling tussen de vermeende voordelen en de mogelijke gevaren is de basis voor een andere naam voor het GoFonderzoek: de ‘dual-use research’. Het publiceren van de studie van Fouchier (en ook die van Kawaoka) verloopt niet zonder slag of stoot. Hij biedt het artikel ter publicatie aan bij het wetenschappelijk tijdschrift Science. Maar het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift gaat niet zonder meer tot publicatie over en vraagt advies aan de Amerikaanse ‘National Science Advisory Board for Biosecurity’ (NSABB). Deze organisatie adviseert om het onderzoek te publiceren, met de beperking dat de resultaten en de gebruikte onderzoeksresultaten geheim zouden blijven. Dit om te voorkomen dat de studie gebruikt zou worden om er een biologisch wapen mee te maken. Maar het oordeel leidt tot groot ongenoegen bij Fouchier die zich afvraagt of een adviesorgaan voor de bioveiligheid van één bepaald land mag oordelen over welk onderzoek wél, en welk onderzoek niet gepubliceerd zou mogen worden.7 Hij ervaart dit als een vorm van wetenschappelijke censuur.8 Desondanks leggen Fouchier en andere onderzoekers hun onderzoek met H5N1 voor een periode van 60 dagen stil op verzoek van de NSABB. Het is dan 19 januari 2012, dezelfde dag dat hij zijn artikel publiceert. Dit om ruimte te maken voor een diepgaande discussie over de potentiële 4 Mandavilli, A. Profile: Yoshihiro Kawaoka. Nat Med 12, 489 (2006). https://doi.org/10.1038/nm0506489 5 Fouchier R, Osterhaus AB, Steinbruner J, et al. Preventing pandemics: The fight over flu. Nature. 2012;481(7381):257-259. Published 2012 Jan 15. doi:10.1038/481257a 6 Michael T. Osterholm Donald A. Henderson, Life Sciences at a Crossroads: Respiratory Transmissible H5N1. Science335,801-802(2012).DOI:10.1126/science.1218612 7 Fouchier RA, Herfst S, Osterhaus AD. Public health and biosecurity. Restricted data on influenza H5N1 virus transmission. Science. 2012;335(6069):662-663. doi:10.1126/science.1218376 8 Ik denk niet dat je in de wetenschap ook maar iets kunt censureren. Tijdschrift voor Infectieziekten. Vol7; nr. 4, 2012. https://dub.link/ZPEsDDz
voordelen en mogelijke gevaren van GoF-onderzoek, hoe dit onderzoek veilig vorm te geven en hoe de uitkomsten op een verantwoorde wijze te publiceren.9 9 NIH Statement on H5N1; January 19, 2012. https://dub.link/MmMFgqF
Uit deel 2 D-day - De publicatie Nog op dezelfde dag als de publicatie ontploft het twitter-account van Kristian Andersen en loopt ook de Altmetric Attention Score (AAS) van het artikel razendsnel op. De laatste is een maat voor het aantal keren dat het artikel in de diverse media genoemd wordt, gewogen naar het medium dat er aandacht aan schenkt.10 De volgende dag scoort het artikel al hoger dan welk ander stuk uit het voorgaande jaar dan ook. Uiteindelijk zal het tot de vijf procent hoogst scorende artikelen ooit gaan behoren.11 De vier zijn euforisch. Andersen: “Fuck me, surely that’s gotta be some sort of academic achievement.” Even later blijkt de AAS nog verder opgelopen te zijn, waarop Rambaut reageert met: “And previous years are all much lower. So yes! Top! Fuck me.” Andersen geeft hem als antwoord: “We RUUUUUUULE. That’s tenure secured, right there.” Ook Holmes is uitgelaten blij: “Jesus, that’s amazing! Ask for a pay rise.” Andersen is zo dronken van het succes dat hij twee dagen later op Twitter laat weten dat alle complotdenkers zich nu met andere dingen bezig kunnen gaan houden dan met de herkomst van SARS-CoV-2, zoals met ‘chemtrails’ en de maanlanding, want hun artikel heeft alle complotdenkers overtuigd dat SARS-CoV-2 niet uit het lab komt. Dit bijtende cynisme zal in de navolgende jaren zijn handelsmerk worden op sociale media als reactie op iedereen die het waagt om alsnog de mogelijkheid van een labontsnapping ter sprake te brengen. In de dagen na de publicatie besteden alle grote mediakanalen aandacht aan het opinieartikel. Op 24 maart 2020 opent Fox News met: “The coronavirus did not escape from a lab: Here’s how we know.”12 Op 27 maart volgt ABC News met “Sorry, conspiracy theorists. Study concludes ‘COVID-19 is not a laboratory construct’.”13 Een dag eerder draagt ook Francis Collins, als directeur van de NIH, via zijn blog zijn steentje bij aan het verspreiden van het goede nieuws. Alle argumenten die in het nieuwsbericht van het Scripps Institute te lezen staan, 10 The Donut and Altmetric Attention Score. https://dub.link/klFaKAx 11 The Proximal Origin of SARS-CoV-2 - Overview of attention for article published in Nature Medicine, March 2020. https://dub.link/uJdeDPp 12 The coronavirus did not escape from a lab: Here’s how we know. Fox News; March 24, 2020. 13 Sorry, conspiracy theorists. Study concludes COVID19 ‘is not a laboratory construct’. ABC News; March 27, 2020.
passeren ook in zijn stuk de revue. Maar Collins zegt niets over zijn zijdelingse betrokkenheid bij de studie.14 Natuurlijk levert ook Anthony Fauci een bijdrage, als hem tijdens een persconferentie van het Witte Huis op 17 april 2020 gevraagd wordt of hij in kan gaan op de suggesties en zorgen van mensen dat het virus op een of andere manier door mensen is gemaakt, en mogelijk ontsnapt is uit een laboratorium in China. Dat kan Fauci wel: “There was a study recently that we can make available to you, where a group of highly qualified evolutionary virologists looked at the sequences there and the sequences in bats as they evolve. And the mutations that it took to get to the point where it is now is totally consistent with a jump of a species from an animal to a human.”15 16 En ook Fauci zegt niets over zijn rol bij het tot stand komen van de publicatie en wat eraan vooraf ging. Daarna doet hij er in een interview met de National Geographic nog een schepje bovenop: “If you look at the evolution of the virus in bats and what’s out there now, the scientific evidence is very, very strongly leaning toward this could not have been artificially or deliberately manipulated [...] Everything about the stepwise evolution over time strongly indicates that [this virus] evolved in nature and then jumped species.”17 En nee, Fauci overweegt geen andere opties, zoals het scenario dat het virus in de natuur werd aangetroffen, naar het lab werd gebracht en vervolgens ontsnapte, want volgens Fauci wijst het wetenschappelijk bewijs niet in die richting. Met andere woorden: de grillen van Moeder Natuur volstaan om de evolutie van SARS-CoV-2 te verklaren. En wederom laat Fauci zijn directe betrokkenheid bij het artikel onbesproken. 14 Genomic Study Points to Natural Origin of COVID-19. NIH Director’s Blog. Francis Collins; March 26th, 2020. 15 Dr. Fauci throws cold water on conspiracy theory that coronavirus was created in a Chinese lab. Business Insider USA, 18 April 2020. 16 4/17/20: Members of the Coronavirus Task Force Hold a Press Briefing. https://dub.link/sfXobN3 17 Fauci: No scientific evidence the coronavirus was made in a Chinese lab. Science | Coronavirus Coverage National Geographic; May 5, 2020.
Uit deel 3. Sverdlovsk, Sovjet-Unie, 1979 Van 4 april tot 18 mei 1979 was er een uitbraak van antrax (miltvuur) ten zuiden van de Russische stad Sverdlovsk (Jekaterinenburg), waarbij er officieel 96 mensen ziek werden en als gevolg van de infectie 64 mensen overleden.18 Deze uitbraak werd voorafgegaan door een uitbraak van antrax op verschillende veehouderijen waar koeien en schapen gehouden werden. De ziekte miltvuur wordt veroorzaakt door de bacterie Bacillus anthracis. Men kan op vier verschillende manieren besmet raken: via inhalatie (pulmonale antrax), via het maagdarmstelsel (gastro-intestinale antrax), via een huidwond (cutane antrax) of via een injectie (zoals bij drugsgebruikers). De sterfte aan cutane anthrax is het laagst, met een case fatality rate van ongeveer 20%, terwijl infecties die via inhalatie en via het maagdarmstelsel opgelopen worden veel dodelijker zijn, met een case fatality rate van ongeveer 55-60%.19 De incubatietijd voor pulmonale antrax varieert van 2 tot 60 dagen, voor cutane antrax van 1 tot 7 dagen. Van de 96 mensen die ziek werden in Sverdlovsk, zouden er 79 gastro-intestinale antrax gehad hebben en zeventien cutane antrax. Volgens Russische artsen die betrokken waren bij de behandeling van de patiënten, zou de uitbraak veroorzaakt zijn door het eten van vlees van besmette dieren of door huidcontact met de zieke schapen en koeien. Dat leek een plausibele verklaring voor de uitbraak te zijn, hoewel de gastro-intestinale vorm van antrax vooral voorkomt in primitieve culturen waar vlees rauw gegeten of onvoldoende verhit wordt. Dat gold niet voor de regio Sverdlovsk. Maar na de val van de muur en het verdwijnen van het ljzeren Gordijn verscheen er in 1990 in de Russische pers enkele artikelen waarin artsen uit Sverdlovsk hun twijfels uitten over deze verklaring. Er zou in 1979 in een laboratorium in Sverdlovsk gewerkt zijn aan een verbeterd vaccin tegen antrax, maar het was hun niet bekend of er een ontsnapping van de bacterie, of sporen ervan, uit het lab had plaatsgevonden. In 1991 gaf de toenmalige president Boris Jeltsin zijn adviseur voor Ecologie en Gezondheid de opdracht om de oorsprong van de uitbraak opnieuw te onderzoeken. Ten tijde van de uitbraak was Jeltsin de belangrijkste communistische partijfunctionaris in de regio Sverdlovsk. Vervolgens wordt Jeltsin in mei 1992 geciteerd in de Pravda, waarbij hij zegt dat de KGB toegegeven zou hebben dat ‘onze militaire ontwikkelingen de oorzaak waren’. Daarop doken onderzoekers van de Harvard University in oude archieven, waaronder ook die van de KGB, en interviewden familie en vrienden van overledenen en verscheidene overlevenden zelf. Ook kregen ze inzage in verslagen van obducties. Uiteindelijk wisten ze uitgebreide informatie te verzamelen over 66 overleden patiënten en spraken ze met elf overlevende patiënten. De meest interessante bevinding was dat de veehouderijen waar antrax uitgebroken was, in een smal en langgerekt gebied lagen, in zuidoostelijke richting vanaf Sverdlovsk. Bovendien woonden en werkten de meesten van de 77 patiënten in het zuidoostelijke deel van de stad. Bij 18 Meselson M, Guillemin J, Hugh-Jones M, et al. The Sverdlovsk anthrax outbreak of 1979. Science. 1994;266(5188):1202-1208. doi:10.1126/science.7973702 19 Types of Anthrax. Centers for Disease Control and Prevention. https://dub.link/K31kCXs
een precieze plaatsbepaling van 66 patiënten waarvan de arbeidsplaats achterhaald kon worden, en daarmee hun vermoedelijke verblijfplaats van 2 tot 6 april 1979, bleek dat 57 van hen zich tijdens het werk eveneens in een smalle zone in zuidoostelijke richting bevonden. Drie anderen woonden in ditzelfde gebied. Precies op de noordwestelijke punt van deze regio bevond zich een militair microbiologisch instituut, Compound 19, met iets zuidelijker gelegen een militair complex, Compound 32. Van de negen mensen die buiten de smalle zone werkten, bleken er vijf in de week van 2 april 1979 als reservist op herhaling te zijn geweest in de kazerne. Vervolgens onderzochten de onderzoekers wat de windrichting was in die bewuste week. Op 2 april 1979 kwam de wind uit het noordwesten, precies in lijn met de getroffen veehouderijen en de woon- en werkplaats van het grootste deel van de patiënten. Daarmee werd het zeer waarschijnlijk dat Compound 19 de bron van de uitbraak was.20 20 Meselson M, Guillemin J, Hugh-Jones M, et al. The Sverdlovsk anthrax outbreak of 1979. Science. 1994;266(5188):1202-1208. doi:10.1126/science.7973702
BESTEL
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=