GGZ inGeest

3 Over de beweging, de bagage en de bestemming van GGZ inGeest

Cliënten passende zorg bieden, zodat zij (weer) naar vermogen kunnen meedoen in de samenleving – daar draait het om in de ggz. Dat is wat ons iedere dag weer motiveert en wat ons werk zo mooi maakt. Maar de kloof tussen zorgvraag en zorgaanbod neemt rap toe, de complexiteit van de problematiek stijgt, de wachttijden blijven onverminderd lang. Het moet anders, echt anders, willen we de zorg toegankelijk houden voor hen die dat hard nodig hebben. Dat is niet alleen een opgave voor de ggz, het is een maatschappelijk vraagstuk. Armoede, schulden, eenzaamheid, slechte huisvesting en uitzichtloosheid zijn allemaal factoren die van invloed kunnen zijn op de mentale gezondheid en de zorgvraag. Het is geen enkelvoudige taak waar wij – de samenleving en de ggz – voor staan. Bij GGZ inGeest zijn we daarom begonnen met een andere manier van denken over de ggz en onze positie daarin. Daarbij staan twee leidende principes centraal. Het eerste is dat we voortbouwen op waar we goed in zijn: specialistische behandeling van mensen met complexe psychische problemen. Het tweede is dat we de regionale samenwerking met partners in andere domeinen versterken. Samen werken we vanuit een bredere blik op mentale gezondheid. Hoe we de kwaliteit leveren die bij ons past 7

We zullen hierbij ook slimmer moeten omgaan met middelen, processen doelmatiger inrichten, consistenter worden in onze werkwijze en beter anticiperen op moeilijke situaties. Dat geldt zeker ook voor de inzet van medewerkers, want het tekort daaraan blijft de komende jaren de grootste uitdaging. Wij gaan voor behoud van de bestaande capaciteit. Waarbij we ons er goed van bewust zijn dat de druk op de zorg niet alleen impact heeft op de cliënten, die zo snel mogelijk geholpen willen worden, maar ook op ons, die dat graag zo goed mogelijk willen doen. Het is duidelijk dat de andere manier van denken, de beweging die we hebben ingezet, leidt tot een ander gezicht, een ander verhaal van GGZ inGeest. Een verhaal dat we samen hebben gemaakt, waarmee we het plezier, de motivatie en de kwaliteit van ons werk willen behouden en waarmee we een nieuwe fase in ons langdurige bestaan ingaan. Verantwoording Onder de noemer Andere Gezichten zijn medewerkers, samenwerkingspartners, cliënten en naasten in de periode van februari tot en met september 2023 gevraagd om hun mening te geven over de beweging die GGZ inGeest heeft ingezet. Op anderegezichten.ggzingeest. nl zijn meer dan 60 verhalen gepubliceerd. Er is geen verhaal geweigerd of aangepast anders dan met tekstredactie. Uit de verhalen zijn door een onafhankelijk communicatiebureau de hoofdlijnen gedestilleerd, aangevuld door cliëntenraad, familieraad, medische staf, verpleegkundige & agogische adviesraad, psychologen adviesraad, adviesraad ervaringswerkers en ondernemingsraad. De website van Andere Gezichten is in deze periode door ruim 3.000 mensen bezocht. 8

Hoe gebruiken we het nieuwe verhaal Het nieuwe verhaal is geen plan, maar helpt bij het maken van plannen. Intern bijvoorbeeld door in te zetten op zaken die helpen om met elkaar effectiever en efficiënter te werken. Extern door na te denken hoe we onze expertise op een structurele manier beschikbaar kunnen stellen aan onze partners. Het verhaal is een hulpmiddel en een toetssteen. Het helpt ons om noodzakelijke veranderingen door te voeren, maar het helpt ons ook om aan iedereen te vertellen waar GGZ inGeest van is, waar we goed in zijn en waar we trots op zijn. 9

Wat Andere Gezichten ons vertellen 13

14 Wat samenwerkingspartners zeggen, opgetekend aan de hand van hun verhalen.

“Schoenmaker, blijf bij je leest.” Niet alleen GGZ inGeest zoekt naar manieren om om te gaan met de toegenomen complexiteit en druk op de zorg. Ook gemeenten, huisartsen, GGD’en, thuiszorg- en opvangorganisaties en andere ggz-instellingen zijn bezig met een heroriëntatie op hun verantwoordelijkheden. De samenwerkingspartners onderschrijven de beweging die GGZ inGeest heeft ingezet: focus op het behandelen van complexe psychische problematiek. Iedereen bevestigt volmondig dat daar de kracht zit van GGZ inGeest. Weten waar je van bent en zeggen waar je niet van bent, dat wordt steeds belangrijker. Maar meer focus op eigen kwaliteit en/of rol brengt ook de verantwoordelijkheid met zich mee om meer aandacht te besteden aan samenhang en continuïteit van de zorg. Het risico van prioritering is dat je iets uitsluit en kansen over het hoofd ziet. Bestaanszekerheid bijvoorbeeld wordt gezien als een belangrijke factor voor de mentale gezondheid. Het is dan ook van groot belang de samenhang tussen de verschillende levensdomeinen – zoals werk, onderwijs en vrije tijd – te blijven zien en samen te werken met andere partijen, voor zowel preventie als herstel. 17

De partners pleiten voor meer samenwerking en minder concurrentie. Een samenwerking die veel verder gaat dan voorheen. Zo wordt door een aantal partners aangegeven dat specialistische ggz-instellingen onderling ook afspraken moeten maken over wie wat doet in welk verzorgingsgebied. Gezamenlijk zorgen voor een dekkend aanbod en het voorkomen van overlap. Dat moet het streven zijn. Goede aansluiting van de specialistische ggz op het sociaal domein wordt door veel partners onderstreept. De rol van GGZ inGeest hierbij is kennisoverdracht en advies. Dit wordt belangrijker dan ooit, juist omdat partners in het voor- en natraject steeds vaker te maken hebben met mensen met complexe problematiek. Een gedeelde zorg betreft ook de arbeidsmarkt. Veel partners ervaren de krapte op de arbeidsmarkt als één van de belangrijkste knelpunten in de ggz. De partners pleiten ervoor om elkaar niet te beconcurreren en samen te zoeken naar innovatieve oplossingen, zoals het delen van personeel. 18

GGZ inGeest over integraliteit en een dekkend aanbod In de samenwerking met onze partners mogen geen gaten vallen De samenwerking met onze partners geven we vorm vanuit de volgende uitgangspunten: • De integraliteit van de vraag Psychische problematiek heeft vaak meerdere oorzaken of wordt in stand gehouden door factoren die buiten de ggz liggen. We moeten kritisch zijn op onze meerwaarde en samen met cliënt en naasten kijken of behandeling in de ggz het antwoord is op de vraag van de cliënt of dat andere vormen van ondersteuning passender zijn. • De regionale zorgvraag en mogelijkheden We nemen gezamenlijk verantwoordelijkheid voor de toegankelijkheid van de zorg, zowel regionaal als bovenregionaal. • Schoenmaker, blijf bij je leest 20

Voor ons betekent dit dat we ons focussen op cruciale ggz, specialistische behandeling van mensen met complexe psychische problematiek, met klinische opnames, crisisopvang, poliklinische zorg en FACT. Het feit dat wij TOPGGz-afdelingen hebben onderstreept de focus. Consultatie bieden wordt fundamenteler in ons werk In de samenwerking met onze partners mogen geen gaten vallen. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de kloof tussen vraag en aanbod te dichten, ook bovenregionaal. De verhouding tussen zelf behandelen, kennis overbrengen en consultatie bieden gaat hierbij veranderen: dat laatste wordt veel fundamenteler in ons werk. Door kennis en specifieke expertise te delen in het sociaal domein, de sociale basis, met huisartsen en andere ggz-partijen kunnen we eraan bijdragen dat de juiste zorg op de juiste plek wordt aangeboden. Samenwerken, ook op de arbeidsmarkt De arbeidsmarkt is en blijft de komende jaren een belangrijk aandachtspunt. Daarbij gaat het niet alleen om het behouden en werven van nieuwe medewerkers, maar ook om nieuwe vormen van regionale samenwerking: gedeelde opleidingen, gezamenlijke contracten, stages en loopbaanpaden. Ook hierin trekken we op met onze samenwerkingspartners. 21

Wat cliënten zeggen, opgetekend aan de hand van hun verhalen. 22

“Wij zijn niet onze diagnose.” Het is behoorlijk heftig om te horen dat je gediagnosticeerd bent met bijvoorbeeld depressie, schizofrenie of een bipolaire stoornis. Cliënten willen niet dat er veel nadruk ligt op die diagnose. Want soms leidt dat tot vooroordelen in de omgeving en soms ook bij cliënten zelf. En dat kan weer leiden tot een negatief zelfbeeld. Cliënten zijn niet hun diagnose. Ze geven aan: kijk breder naar wat er aan de hand is, neem de context hierin mee. Wat cliënten een boost geeft is de positieve instelling van behandelaars, dat ze zeggen dat herstel mogelijk is. Dat geeft cliënten perspectief en hoop, en die zijn van onschatbare waarde. Ze herstellen het vertrouwen en geven de kracht om door te zetten. Naasten zijn vaak de belangrijkste steun voor cliënten, tijdens maar vooral ook na de behandeling. Naasten zouden dan ook vanaf het begin bij de behandeling betrokken moeten zijn. Als zowel cliënt als naaste dat wil natuurlijk. Cliënten waarderen ook de inzet van ervaringsdeskundigen. Praten met mensen die vergelijkbare ervaringen hebben gehad, draagt bij aan het herstel. 25

Verder willen cliënten duidelijkheid. Ze zijn aan het begin van de behandeling vaak al onzeker genoeg. Ze willen weten wat ze kunnen verwachten in de behandeling en van het behandelplan. Zorgverleners moeten zich daarbij bewust zijn van hun houding en de taal die ze gebruiken. Cliënten willen een eerlijk gesprek op basis van gelijkwaardigheid. In gewone taal, zonder vakjargon. Als cliënten merken dat er echt naar hen wordt geluisterd, voelen ze zich gehoord. Op dit moment hebben cliënten vaak het gevoel dat er weinig ruimte is om mee te denken over de behandeling. En dat is juist wat ze willen: ruimte voor persoonlijke inbreng en eigen regie. Wie weet beter dan zijzelf wat belangrijk is en wat nodig is om uit het dal te klimmen, innerlijke rust te vinden en van het leven te genieten? “Vraag ons wat we nodig hebben in en tijdens de behandeling”, aldus een van de cliënten. Tegelijkertijd is het belangrijk dat behandelaars zich realiseren dat cliënten soms niet in staat zijn om hun eigen regie te voeren. Op zo’n moment willen ze graag begeleiding bij het vinden van de juiste weg, vooral als ze net uit een opname komen of als een behandeling is afgelopen. Het is geruststellend als ze ergens kunnen landen. Het zou nuttig zijn als er een overzicht is van organisaties in de wijken waar cliënten terecht kunnen, zowel tijdens als na de behandeling. Dat maakt de behandeling compleet en draagt ertoe bij dat cliënten makkelijker de draad weer oppakken en mee kunnen doen in de samenleving. 26

GGZ inGeest over duidelijkheid en samen keuzes maken Vooropgesteld: de zorg voor cliënten staat altijd voorop Het persoonlijke verhaal van onze cliënten is altijd het startpunt van de behandeling. We luisteren naar de hulpvraag en bepalen in overleg met de cliënten het behandelplan. Waarbij we als organisatie streven naar kwaliteit van behandeling en het verkorten van de wachttijden (het borgen van toegankelijkheid). Dat blijven de belangrijkste doelen van GGZ inGeest. Daarvoor hebben we deze beweging ingezet. We laten mensen niet tussen wal en schip vallen We behandelen onze cliënten na zorgvuldige diagnostiek voor (een deel van) hun problemen. Een behandeling die we altijd bezien vanuit de context van de cliënt, anders kan behandeling niet effectief zijn. 29

Een hulpvraag heeft vaak verschillende dimensies die cliënt en professional met elkaar in samenhang moeten bekijken. Wij doen dat vanuit onze expertise en bepalen met gerichte interventies wat de mogelijkheden zijn voor herstel van de cliënt. Daarnaast nemen we de verantwoordelijkheid om de verbinding te leggen met de voorzieningen in de eigen leefomgeving van de cliënt. Met andere woorden: we kijken naar de brede vraag en naar de context van de cliënt en maken dan samen de afweging: is specialistische zorg echt nodig voor herstel en/of kan de cliënt beter elders geholpen worden? Daarbij laten we mensen niet tussen wal en schip vallen. We zijn hard bezig de samenwerking tussen zorg en sociaal domein te versterken. Daar spannen we ons in het bijzonder voor in. De ambitie is er en de eerste stappen zijn ook al gezet. Vanuit het Integraal Zorgakkoord (IZA) zitten we al aan tafel met alle samenwerkingspartners en dat krijgt de komende jaren zeker vervolg. Onze toegevoegde waarde daarbij is de specialistische behandeling, vanuit de meest actuele inzichten uit de wetenschap. Door daarop te focussen, zorgen we voor kwalitatieve zorg wanneer onze behandeling nodig is. We helpen cliënten hun weg te vinden Heel belangrijk daarbij is duidelijkheid over welke organisatie wat doet. We moeten cliënten helpen hun weg te vinden in de voorzieningen in de wijken. De mentale gezondheidscentra worden hierbij in het IZA als mogelijke oplossing voorgesteld om bij te dragen aan die gewenste duidelijkheid. Welke vorm deze centra precies gaan krijgen, is onderdeel van de gesprekken met onze partners. Doel van de voorziening is 30

in ieder geval de hulpvraag integraal te verkennen, zodat de cliënt direct goed geholpen wordt. Niet alles hoeft beantwoord te worden met specialistische behandeling, maar dan moet wel duidelijk zijn wat mogelijk is. We moeten keuzes maken en mensen meer in de gelegenheid stellen om met hun naasten aan herstel te werken, onder meer via laagdrempelige steunpunten en zelfregiecentra. De cliënt duidelijkheid bieden over de behandeling is in ieders belang. Het principe hierbij is: we bieden een aantal bewezen effectieve interventies die niet meer tijd kosten dan nodig. Cliënt en behandelaar kiezen samen uit deze interventies voor de aanpak die het meest passend is. Doelmatigheid is een belangrijk uitgangspunt. Zie ook het hoofdstuk over methodisch werken. We horen de wensen van de cliënten We horen ook goed de behoefte van cliënten aan persoonlijke input. Bij het begin van de behandeling bespreken we met de cliënt welke rol het netwerk kan spelen bij het herstel. De wens van de cliënt is hierin leidend. Ook dat hoort bij methodisch werken. Verder moeten mensen met een psychische kwetsbaarheid een beroep kunnen doen op ervaringsdeskundigen. Hiervoor komen laagdrempelige voorzieningen in de wijken, georganiseerd vanuit de gemeente. Daarnaast helpen de ervaringsdeskundigen van GGZ inGeest cliënten door een brug te vormen tussen behandeling en voorzieningen in de wijk. Ze zorgen er ook voor dat de blik van cliënt en naasten voldoende in het behandelproces ingebracht wordt. 31

Wat naasten zeggen, opgetekend aan de hand van hun verhalen. 32

* Daisy Veenstra in een rap voor het congres Voorkomen van verplichte zorg 33

“Ze noemen me naaste, maar ik sta er middenin."” Niet alleen cliënten gaan door een moeilijke tijd als ze psychische problemen krijgen en verwezen worden naar de ggz. Voor naasten breekt net zo goed een lastige periode aan. Ze willen begrijpen wat er aan de hand is en geïnformeerd worden over hoe ze een positieve bijdrage kunnen leveren aan het herstel van hun dierbaren. Herstel is een gezamenlijke inspanning en de betrokkenheid van naasten kan een groot verschil maken. Bij GGZ inGeest werken we zo veel mogelijk in de driehoek of triade van cliënt, behandelaar en naaste. Naasten vinden dat positief, maar dan moet deze benadering wel de juiste aandacht krijgen en worden versterkt. Hulpverleners komen en gaan, naasten zijn vaak de constante factor in het leven van de cliënt. En dus willen naasten goed geïnformeerd worden over hun dierbaren. Het moment is daarbij belangrijk. Naasten willen in een zo vroeg mogelijk stadium weten hoe zij kunnen bijdragen aan de behandeling en hoe ze hun dierbaren kunnen ondersteunen. Verder willen ze de mogelijkheid hebben betrokken te zijn bij het opstellen van het behandelplan en het nemen van beslissingen, zodat beter rekening wordt gehouden met alle aspecten van het leven van de cliënt. Zoals een naaste zegt: “Erken de rol van de naaste, die er niet alleen is voor de cliënt maar ook voor de behandelaar.” 35

Tegelijkertijd moet er begrip zijn voor situaties waarin de cliënt liever niet heeft dat de naasten worden betrokken, of wanneer naasten zelf terughoudend zijn. We moeten het accepteren wanneer iemand dat aangeeft en naar het bredere sociale netwerk van de cliënt kijken. Herstellen van psychische problematiek gebeurt in de omgeving van de cliënt en samen kunnen we onderzoeken of en zo ja wie in de omgeving betrokken kan worden. En dan de naasten zelf, er moet ook oog zijn voor hen. Hoe kunnen zij zelf omgaan met de situatie? Naasten willen de ruimte om hun eigen verhaal te delen. Ook zeggen ze: besteed aandacht aan het welzijn van het gezin als geheel. Wijs op beschikbare preventieve ondersteuningsmogelijkheden, zoals het familiespreekuur en de KOPP-groepen voor kinderen van ouders met psychische problemen. Vertel wat de familie-ervaringsdeskundige en de familievertrouwenspersoon kan betekenen. Ook zij dragen bij aan de draagkracht van naasten. En een sterke naaste bevordert het herstel van de cliënt. 37

GGZ inGeest over samenwerken en ondersteunen We hebben oog en oor voor de naasten Betrekken van naasten is onderdeel van goed hulpverlenerschap, dat staat bij ons als een paal boven water. Ons familiebeleid is geënt op de landelijke kwaliteitsstandaarden die op dit gebied zijn ontwikkeld. We willen een coalitie vormen met cliënt, naasten en omgeving om tot herstel te komen, met respect voor ieders perspectief. Hierbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheid van verbreding, om niet alleen familie, maar ook mensen in het netwerk van de client te betrekken. Daarbij onderschrijven we het belang van de ondersteuning van naasten, voor henzelf en voor de cliënt. Wij staan voor respect voor elkaar Samenwerking met naasten bij de behandeling van de cliënt is van veel factoren afhankelijk. Het samenspel tussen cliënt, naasten en behandelaar vergt voortdurende aandacht en respect voor elkaar. De wens van de cliënt staat hierbij voorop. Wij maken betrokkenheid van naasten bespreekbaar, wijzen op de mogelijkheden en maken dan - op 38

basis van de behoeften van de cliënt – afspraken hierover. De behandelaar bespreekt ook met de naasten welke rol zij voor zichzelf zien en legt uit wat mogelijk is, binnen de wensen van de cliënt. Overigens kunnen zich situaties voordoen waarin niet de wensen van cliënt en naasten het uitgangspunt zijn, maar de wettelijke kaders. Bij gedwongen opname of overplaatsing bijvoorbeeld moeten behandelaars naasten altijd informeren, ook als de cliënt niet wil dat familie betrokken wordt. Daarbij zal de behandelaar zich altijd inspannen om het contact tussen naasten en cliënt te herstellen. We versterken onze aandacht voor de opvoedrol van onze cliënten wanneer zij kinderen hebben en op de impact van de psychische problematiek op de kinderen. We bieden preventieve cursussen aan kinderen in verschillende leeftijden. Wanneer het nodig is, kunnen we snel meer ondersteuning of hulp inzetten. We bieden ondersteuning aan naasten zelf Verder hebben we oog en oor voor het verhaal van de naasten zelf. We bieden groepscursussen, één-op-één gesprekken, informatiebijeenkomsten en online ondersteuning. In dit aanbod werken we veel samen met onze partners. Met hen willen we toewerken naar grotere toegankelijkheid van familieondersteuning, met voorzieningen waar naasten makkelijk binnenlopen. 39

Wat medewerkers zeggen, opgetekend aan de hand van hun verhalen. 40

“Intern is er ruimte voor groei.” Sterke betrokkenheid bij de cliënten – als er iets spreekt uit de verhalen van de medewerkers is dat het wel. Of ze nu werken als behandelaar, verpleegkundige, HR-adviseur of facilitair medewerker, iedereen bij GGZ inGeest doet zijn werk vanuit de diepgevoelde motivatie om mensen verder te helpen. Medewerkers willen geen cliënt in de steek laten. Dat zit in het dna van de zorgverlener. Daarbij lopen ze wel tegen een aantal zaken aan, zoals de toenemende complexiteit van de problematiek. De problemen zijn vaak niet alleen psychisch van aard. Dit vereist een betere georganiseerde samenwerking met partnerorganisaties en een naadloze aansluiting op h et sociaal domein, zodat medewerkers cliënten tijdig kunnen loslaten, maar niet zonder passend vervolg. Niet alleen de externe samenwerking moet versterkt worden, ook intern is er ruimte voor groei. Medewerkers constateren dat ze te vaak zelf problemen proberen op te lossen, terwijl ze juist op een natuurlijke manier met collega’s zouden moeten samenwerken, met de gemeenschappelijke betrokkenheid bij de cliënten als vertrekpunt. Digitalisering wordt door medewerkers als kans gezien om de toenemende druk te verlichten en de interne samenwerking te versterken. E-health-toepassingen helpen behandelaren om methodisch te werken en cliënten om zelf gericht aan de slag te gaan. Verder kan de informatiestroom intern verbeterd worden door digitale middelen effectiever te integreren. 43

Iedereen moet eenvoudig kunnen zien wie verantwoordelijk is voor zaken zoals intake op andere afdelingen of welke collega’s specifieke expertise hebben voor gezamenlijk overleg. Ook in de samenwerking met partners zijn er digitale mogelijkheden die benut kunnen worden, bijvoorbeeld door de cliënt toegang te geven tot een eigen digitaal behandelplatform waarin behandelaren en partners samenwerken. Genoeg ideeën op allerlei gebieden. Helaas ontbreekt het vaak aan de nodige tijd, rust, ruimte en geld om tot meer (creatieve) oplossingen te komen. Dat er weinig tijd en ruimte is, vinden medewerkers overigens wel begrijpelijk. Het personeelstekort is groot. Een positiever beeld van de GGZ in het algemeen en GGZ inGeest in het bijzonder kan hierbij helpen. Trots uitstralen. Te midden van alle hectiek meer aandacht besteden aan positieve aspecten en successen vieren. Een van de dingen waar de medewerkers in ieder geval trots op zijn is de hoge kwaliteit van de zorg en de academische kennis. Onderzoek en opleiding vormen een wezenlijk aspect van de zorg van GGZ inGeest. Die moeten behouden blijven. Wat verder belangrijk is: oog hebben voor elkaar, elkaar waarderen. En ook – in alle zorg voor de cliënt – voor jezelf zorgen. Als je zelf lekker in je vel zit, je gezien en gehoord voelt, kan je meer betekenen voor de cliënt, je vak beter uitoefenen en met meer plezier je werk doen. Dat geldt voor iedereen in onze organisatie, onafhankelijk van de functie. 45

GGZ inGeest over beter samenwerken en meer trots Beter samenwerken gaat ons zo veel opleveren. We weten dat de medewerkers van GGZ inGeest de beste zorg voor de cliënten willen. We zijn blij met die inzet en motivatie, met het streven naar meer en beter. Maar de huidige situatie vraagt dat we keuzes maken, zodat de zorg toegankelijk blijft voor hen die dat het hardst nodig hebben. We zijn scherp op onze meerwaarde Daarom vragen we collega’s en partners scherp te zijn op wat de meerwaarde is van onze expertise en waar die ophoudt. Wij zijn een specialistische zorginstelling. We kijken telkens waar andere partijen en andere domeinen van grotere meerwaarde (kunnen) zijn in het herstel van mensen met psychische klachten. Dat vraagt om helderheid in rollen en verantwoordelijkheden en een warme overdracht. Met onze partners in andere domeinen realiseren we een nieuwe manier van samenwerken. Welke randvoorwaarden moeten door de 46

organisatie gerealiseerd worden en wat zijn de vaardigheden die professionals nodig hebben? Hoe geven we de samenwerking zo vorm dat het een samenhangend geheel wordt voor de cliënt? Dat zijn de vraagstukken waarmee we bezig zijn in de regio. Aan de regiotafels werken we met gemeenten, huisartsen, organisaties in het sociaal domein en verzekeraars aan overeenstemming over ‘wie doet wat’ en ‘hoe doen we dat’. Ja, het is nu nog praten, maar de beweging is ingezet en in toenemende mate worden afspraken gemaakt en de samenwerking verder gerealiseerd. We moeten van onze eilanden af We kunnen het ons simpelweg niet permitteren om onvoldoende samen te werken. Extern niet, maar ook intern niet. We zien dat ook hier op veel fronten verbetering mogelijk is. We moeten van onze eilanden af. Elkaar vaker opzoeken, onze expertise delen en samenwerken over organisatieonderdelen heen. Belangrijk daarbij is dat we intern op dezelfde manier werken. Hoe en waarom lees je in het hoofdstuk over interne samenwerking. Medewerkers zijn actief betrokken bij de plan- en besluitvorming over deze en andere zaken. Alleen dan kunnen we komen tot oplossingen die werken in de praktijk. Via het zorgberaad beslissen onze professionals mee over hoe we komen tot betere, effectievere zorg en een efficiënte manier van omgaan met schaarste. De teamvoorzitters hebben hierbij een belangrijke rol om het beleid uit te dragen. 47

We benutten de mogelijkheden van verdere digitalisering Digitalisering is nuttig op verschillende manieren. Allereerst verwachten we met hetzelfde aantal medewerkers meer te kunnen doen door blended te werken: deels digitaal en deels op locatie. Bovendien kunnen we de cliënt mogelijkheden aanreiken om gericht te werken aan het eigen herstel. Dit kan tijdens de behandeling, maar ook als de cliënt nog op de wachtlijst staat of tussen behandelingen in zit. Verdere digitalisering staat dan ook hoog op onze agenda. Bovendien zien we in het benutten van data in de behandeling ook mogelijkheden om de klinische besluitvorming te ondersteunen. Trots is een waarde Dat we meer trots mogen uitstralen is een goed punt. Onze academische achtergrond en kwalitatief goede opleidingen zijn een groot goed en worden door collega’s en partners alom gewaardeerd. We blijven investeren in opleidingen en wetenschappelijk onderzoek en gaan dit nog meer benutten voor het doorontwikkelen van de zorg. De focus ligt daarbij op complexe problematiek, op ontwikkeling van interventies voor mensen die tot nu onvoldoende opknappen van beschikbare behandelingen en op arbeidsbesparende interventies. Daarbij geldt de drieslag: kennis verdiepen, resultaten toepassen en delen met andere organisaties. Uiteindelijk staan we met elkaar voor een maatschappelijke opgave. 48

Werkplezier staat hoog in het vaandel Maar onze echte trots betreft de medewerkers. Daarom willen we dat medewerkers zich goed voelen in hun werk en gesteund worden door hun leidinggevenden. Werkplezier staat hoog in het vaandel. De komende tijd zullen we veel aandacht besteden aan een goede sfeer in de teams en op de afdelingen. Dat doen we onder meer in de leiderschapsprogramma’s. Daarnaast zorgen we voor onze medewerkers door het werk achter de zorg geolied te laten verlopen. We vallen medewerkers zo min mogelijk lastig met de voor de organisatie verplichte administratieve zaken en faciliteren hen optimaal. Waarbij ook wij de spanning voelen tussen wat binnen de huidige financiering mogelijk is en wat nodig is om de stap te maken naar de door ons beoogde werkwijze. Een veilige werkomgeving is daarbij randvoorwaardelijk. We streven naar een open, toegankelijke en inclusieve organisatie. Mensen moeten zich hier altijd durven uitspreken. 49

Ons nieuwe verhaal 51

Voortbouwen op waar we goed in zijn – specialistische behandeling voor mensen met complexe psychische problematiek. Samenwerken met andere partijen – ieder vanuit de eigen kracht. Dat is de beweging die we hebben ingezet. Maar waar bewegen we naartoe? 52

We bewegen naar een maatschappij waar mensen met psychische problemen gezien en gehoord worden, liefst voordat de problemen verergeren. We werken hard aan een nauwe samenwerking met regionale partners in de zorg, sociaal domein en sociale basis. Met elkaar kunnen we aandacht hebben voor alle levensdomeinen van de persoon met een hulpvraag. Daarbij werken we toe naar een zorgaanbod dat beschikbaar is als dat nodig is, zonder gaten en zonder overlap, rekening houdend met wat bovenregionaal aan specialistische zorg voorhanden is. Zo helpen we voorkomen dat zwaardere problematiek ontstaat en dragen we bij aan herstel. Ieder vanuit de eigen kracht en wetend waar onze grenzen liggen. 53

De motor van deze beweging is een eenduidige en methodisch manier van werken, in de driehoek van cliënt, naaste en behandelaar. We werken bij GGZ inGeest intensief samen voor de cliënt, rekening houdend met zijn of haar persoonlijke verhaal. Over de afdelingen heen en vanuit bewezen effectieve behandelingen en duidelijke zorgpaden. Daardoor zijn we voorspelbaar en kan de cliënt zelf meer regie voeren. Verder zorgen we met goed gestroomlijnde werkprocessen en de inzet van e-health dat we onze tijd en aandacht vooral aan cliënten kunnen geven. Met ruimte voor de inbreng van de cliënt en betrokkenheid van naasten. De bagage: onze expertise. We investeren in onze medewerkers als dragers van die expertise. We blijven academisch onderzoek doen en brengen de resultaten direct in praktijk. Verder delen we onze expertise met onze samenwerkingspartners, ook in domeinen zoals school en werk. Door partners te adviseren en trainen, kunnen we voorkomen dat mensen met lichte problematiek een beroep doen op de specialistische zorg en helpen we partners om ook met complexe problematiek om te gaan. 54

Voortbouwen op waar we goed in zijn, samenwerken vanuit eigen kracht. Dat is de kern. Omdat we hiermee samen met onze partners de druk van de ketel halen in de ggz. Omdat we zo het volle intellectuele en creatieve potentieel van onze organisatie benutten. En omdat we op die manier goede zorg kunnen blijven bieden aan cliënten en hun netwerk. Mensen helpen om (weer) naar vermogen mee te doen in de samenleving. Daar doen we het uiteindelijk voor. Dat is onze bestemming. 55

Interne en externe samenwerking: meer en makkelijker Interne samenwerking Intern is er ruimte voor groei en die groei begint met helderheid. Om te beginnen door op dezelfde manier het werkproces in te richten, ongeacht waar een cliënt in behandeling is. In zorgpaden voor de belangrijkste behandelingen geven we aan hoe we werken, welke methodes we toepassen en hoe we indien nodig kunnen opschalen. Door deze eenduidige manier van werken kunnen medewerkers makkelijker vanuit een flexibele pool op verschillende plekken werken, waarmee we de schaarse capaciteit zo goed mogelijk benutten. Interne en externe samenwerking Wat betekent het nieuwe verhaal voor onze manier van werken 58

Eenduidigheid verbetert onze interne samenwerking. We vinden elkaar makkelijker en op een natuurlijke manier, als we helder zijn over verantwoordelijkheden, taken en rollen, en iedereen weet wat van hem of haar wordt verwacht. Daarom zorgen we voor een voortdurend geactualiseerd overzicht van wie waar werkt en wat zijn of haar expertise is. Daarnaast bevorderen we de samenwerking en kennisdeling in interne expertisenetwerken. Daar werken we multidisciplinair en over de organisatieonderdelen heen. Verder gaan we door met het stroomlijnen en digitaliseren van logistieke processen en onderlinge verwijzingen. We werken toe naar een eenduidig proces voor een snellere doorstroom, minder handelingen en minder indirecte uren. Op die manier hebben behandelaren meer tijd voor direct cliëntcontact en kunnen we de wachtlijsten terugdringen. Eenduidigheid zorgt ook voor transparantie naar cliënten en verwijzers. En tenslotte vormt helderheid over hoe we de zorg verlenen ook de beste basis om te verantwoorden waarom we er indien nodig van af willen wijken. Het is de basis van waaruit we de zorg kunnen verbeteren. Want zonder enige standaardisatie is er geen basis om gestructureerd te evalueren. 59

Externe samenwerking De verhouding tussen zelf behandelen, kennis overbrengen en consultatie bieden gaat veranderen: die laatste twee worden veel fundamenteler in ons werk. Dat leidt op regionale schaal tot nieuwe vormen van samenwerking en tot een effectievere inzet van schaarse capaciteit. Wij zetten in op: • Het bevorderen van kennis over psychische aandoeningen in het sociaal domein, de sociale basis, bij huisartsen en andere zorgaanbieders. We dragen bij aan het vroegtijdig signaleren en behandelen van problematiek en het voorkomen van onnodige instroom. • Het gezamenlijk organiseren van de triage en toeleiding – onder meer via mentale gezondheidscentra – voor cliënten met multiproblematiek op zo’n manier dat cliënten direct de juiste hulp of ondersteuning ontvangen. • ‘De juiste zorg op de juiste plek’ door onze expertise in te brengen in andere omgevingen, zoals bijvoorbeeld beschermd wonen. • Effectievere (en geformaliseerde) samenwerking met welzijnspartijen om herstel te bevorderen. • Een efficiënte uitwisseling van gegevens tussen samenwerkingspartners, met systemen en protocollen die zorgen voor veilige en wettelijk conforme gegevensuitwisseling en privacy voor de cliënt. 60

Benutten van onze specialistische kennis Gezond leven met voldoende bestaanszekerheid heeft te maken met wonen, werk en inkomen, onderwijs, zingeving. Als mensen hierbij ondersteuning nodig hebben, krijgen ze die bij voorkeur in de eigen omgeving. Als mensen in een problematische situatie komen of psychisch kwetsbaar worden, kunnen ze een beroep doen op organisaties in het sociaal domein. De activiteiten van deze organisaties moeten voorkomen dat mensen met lichte problematiek hulp vragen bij specialistische ggz-instellingen. Als mensen dan toch specialistische zorg nodig hebben, komen ze bij ons. De komende jaren zetten we samen met onze partners maximaal in op preventie. Onze rol verandert daarbij. Wat we niet meer doen, is alle mensen met een psychische kwetsbaarheid binnen onze organisatie behandelen. Wat we wel doen: • We zetten onze expertise in bij organisaties in de sociale basis, het sociaal domein, bij VVT en beschermd wonen. Dit om de eerste opvang van mensen met lichte problematiek te ondersteunen en escalatie te voorkomen. • We we richten onze preventie-activiteiten op specifieke preventieve activiteiten aan specifieke doelgroepen, zoals kinderen van ouders met psychische problemen. • We zetten onze medewerkers flexibel in, in nieuwe (regionale) samenwerkingen over de domeinen heen. Preventie 61

Duidelijk en effectief Juist bij complexe problematiek is het van belang om op een eenduidige manier te werken en periodiek te evalueren. Het principe wordt dan ook: methodisch werken, volgens de laatste wetenschappelijke inzichten over effectiviteit van de behandeling. Dit betekent dat we een afgebakend aantal bewezen effectieve interventies bieden die niet meer tijd kosten dan nodig. Bij de ontwikkeling en toepassing van nieuwe methodieken wordt in toenemende mate gekeken naar doelmatigheid. Verder kiezen cliënt en behandelaar samen voor de aanpak die het meest passend is. Onze behandelaren informeren cliënten over de inhoud, duur en doorlooptijd van de behandeling. Voor elke cliënt is zo meteen duidelijk wat wij kunnen bieden en hoe de behandeling eruit zal zien. Het is belangrijk om periodiek met de cliënt te kijken of de behandeling het gewenste effect heeft om zo tijdig samen te beslissen of er bijgestuurd moet worden. Ook hierin werken wij aan de hand van wetenschappelijk onderbouwde methodieken, op gezette momenten in het behandelproces. Inzet van passende ROMinstrumenten zien we hierbij als vanzelfsprekend onderdeel van methodisch werken. We communiceren hier op voorhand over, zodat een cliënt weet wat hij of zij kan verwachten. Afhankelijk van de vraag van de cliënt werken we op dezelfde manier. (Zie ook Interne samenwerking). Dit vergroot het onderling lerend vermogen en uiteindelijk de kwaliteit van de behandelingen. Eenduidige werkwijze/ methodisch werken 62

Voor plannen die goed aansluiten op de beoogde praktijk Alles wat we doen in de organisatie moet bijdragen aan betere, effectievere zorg en een efficiëntere manier van omgaan met schaarste. Wat we hiervoor bedenken, de wijzigingen die worden voorgesteld, moeten daarom passend zijn in de praktijk. Dit kan alleen als medewerkers actief betrokken zijn bij de uitwerking en implementatie. Inspraak is dan ook cruciaal. Wij organiseren ons op zo’n manier dat medewerkers – zowel vanuit de ondersteunende diensten als de zorg – de beoogde oplossingsrichtingen mede vormgeven. En via de cliëntenraad en de familieraad hebben cliënten en naasten altijd een stem in de keuzes die we maken. We informeren en betrekken onze adviesraden actief en bevragen hen over relevante onderwerpen. Daarbij verwachten we van onze raden dat ze hier zelf ook een proactieve rol pakken, informatie ophalen of toetsen bij hun beroepsgroep en vanuit gerichte adviezen een kritische rol spelen. Inspraak 63

Naar meer doelmatigheid van zorg Digitalisering is belangrijk, maar geen doel op zich. We zetten de komende jaren in op digitale mogelijkheden die ertoe bijdragen dat cliënten die zelfstandig thuis aan hun behandeling willen werken, hiervoor de mogelijkheid krijgen. Ook hierbij gaan we uit van bewezen interventies die bijdragen aan de doelmatigheid van zorg. Verder zetten we in op digitale toepassingen die ervoor zorgen dat we met hetzelfde aantal medewerkers meer kunnen doen. De mogelijkheden die we daarbij nu al benutten en waar mogelijk breder toepassen, zijn: • Blended werken: deels digitaal en deels op locatie. • Aanbieden van zelfhulpmodules waarmee een cliënt – tijdens de behandeling of als de cliënt nog op de wachtlijst staat – zelf gericht kan werken aan herstel waardoor hij of zij minder zorg nodig heeft. We willen cliënten duidelijke modules bieden die passen bij hun problematiek en doelen, en waar ze op een heldere en intuïtieve manier doorheen worden geleid. • Data gebruiken die helpen bij het voorspellen van effectiviteit van behandelingen en bij klinische besluitvorming samen met de cliënt. • Data gebruiken om cliëntprofielen en -stromen te analyseren, waardoor we zien waar intern beter kan worden samengewerkt. Verder kunnen we inzichtelijk maken waar raakvlakken zitten met partners, zodat we ook de externe samenwerking kunnen verbeteren. E-health en digitalisering 64

Waar onze medewerkers het verschil maken Het aanbod van beroepsopleidingen bij GGZ inGeest is groot. En dat blijft zo. We leiden de professionals van de toekomst op vanuit diverse loopbaanpaden. We continueren de opleidingen die we hebben, maar zoeken in toenemende mate regionale afstemming over aantallen en doorstroom, om tegemoet te komen aan de bredere arbeidsmarktproblematiek en de wensen van medewerkers. We zoeken naar mogelijkheden om samen te werken met onze partners, bijvoorbeeld in de vorm van gezamenlijke stages of opleidingspaden. Overigens bieden we professionals na hun opleiding de mogelijkheid hun deskundigheid op peil te houden of verder te vergroten – een leven lang leren is belangrijk. Het wetenschappelijk onderzoek willen we beter benutten voor het doorontwikkelen van de zorg. We worden hierbij kritischer op het type onderzoek dat we nodig hebben. Onderzoek richt zich primair op complexe problematiek en op problematiek die met reguliere interventies onvoldoende behandeld kan worden, zodat voor iedereen die dat nodig heeft een effectieve behandeling beschikbaar komt. We zorgen dat het onderzoek leidt tot aanpassingen in onze werkwijze, zodat zowel behandelaren als cliënten er profijt van hebben. Daarom zullen we periodiek monitoren of interventies leiden tot de gewenste resultaten. We maken daarbij onder meer gebruik van routinematig verzamelde data die we samenvoegen en analyseren. Tot slot: duurzaamheid is voor elke maatschappelijke bewuste organisatie – en dus ook voor ons – een vanzelfsprekend onderdeel van de strategie. We vinden het belangrijk om bij al onze zorg- en bedrijfsprocessen hier aandacht voor te hebben. Wij doen dit op een realistische en pragmatische manier, passend binnen de mogelijkheden van onze sector. Inhoudelijke expertise 65

66 In de periode van februari tot en met september 2023 hebben 265 bezoekers van de website anderegezichten.ggzingeest.nl hun mening gegeven over 15 stellingen. De stellingen betroffen vraagstukken en dilemma’s die te maken hebben met de beweging die GGZ inGeest heeft ingezet. Ze kwamen voort uit de verhalen die op de website zijn gepubliceerd. Bezoekers konden zelf ook een nieuwe stelling toevoegen. Hiervan is een aantal keren gebruik gemaakt. De resultaten van deze peiling zijn verwerkt in de reacties van GGZ inGeest en in het hoofdstuk ‘Wat het nieuwe verhaal betekent voor onze manier van werken’. Hier een overzicht van de stellingen plus de resultaten. 1. Cliënten zouden meer en betere (onafhankelijke) ondersteuning moeten krijgen bij klachten over behandelaar/behandeling. 58% eens 42% oneens 2. We kunnen niet meer alles doen wat nodig is, daarom doen we wat mogelijk is. 77% eens 23% oneens 3. Door 'Routine Outcome Monitoring' beter in te zetten kunnen we onze behandelingen doelgerichter, effectiever en korter maken. 65% eens 35% oneens Stellingen

67 4. Te allen tijde het netwerk betrekken bij de behandeling komt de behandeling ten goede. 81% eens 19% oneens 5. In de behandeling moeten we minder doelen stellen. 53% eens 47% oneens 6. De ggz absorbeert te veel maatschappelijke problemen. 71% eens 29% oneens 7. Meer focus op de behandeling van complexe psychische problematiek belemmert effectieve preventie. 42% eens 58% oneens 8. Het is belangrijk dat een regiebehandelaar altijd op de achtergrond blijft, ook als iemand geen duidelijke hulpvraag (meer) heeft. 39% eens 61% oneens 9. De samenwerking met partners is beter dan onze interne samenwerking. 47% eens 53% oneens 10. Het stopzetten van een behandeling kan alleen na afstemming over randvoorwaarden vanuit samenwerkingspartners. 53% eens 47% oneens

68 anderegezichten.ggzingeest.nl 11. Alleen professionele psychische hulp als het echt niet anders kan. 56% eens 44% oneens 12. Zorg komt altijd in samenspraak met de cliënt tot stand. 78% eens 22% oneens. 13. De cliënt heeft altijd toegang tot alle informatie over zijn behandeling. 71% eens 29% oneens 14. GGZ inGeest moet voorrang geven aan complexe gevallen van woonzorg- en welzijnspartners. 51% eens 49% oneens 15. Geef cliënten met jonge kinderen altijd voorrang bij een behandeling, waarbij ook de kinderen betrokken worden. Een psychische kwetsbaarheid heb je immers nooit alleen. 70% eens 30% oneens.

69 Colofon Dit boekje is tot stand gekomen dankzij de speciale inzet van de ambassadeurs van Andere Gezichten: Tamara Boer, Lianneke Egberink, Bob Heijnekamp, Floortje Plas, Milou Smeets, Moniek Teunissen, Anna Bersma, Ilja Saris, Natasja van Vliet, Karin Petersen, Monica Greba, Els Dozeman, Sandra Wolffenbuttel, Erik Kerssies, Renée Adelmeijer, Rian van Erp, Merl Jonker, Judith Batterink, Jan-Jaap Mooij, Joël van den Berg, Jenny van der Pas, Elja Molenaar, Jilly Beekmans en Evelyn Coppens Directie: Eric Damoiseaux, GGZ inGeest Communicatie: Patricia Slump, GGZ inGeest Proces en tekst: Ronald Schepers en Astrid van den Berg, Wit Communicatie Fotografie: met medewerking van o.a. Kato Tan (p44) en DigiDaan Vormgeving: Duncan Baumbach, Wit Communicatie Drukwerk: vanDeventer Aan de inhoud van dit boekje kunnen geen rechten worden ontleend. Heb je vragen of opmerkingen over deze uitgaven, dan kun je een e-mail sturen aan communicatie@ggzingeest.nl

72 ggzingeest.nl | anderegezichten.ggzingeest.nl | ©2024GGZinGeest Mensen helpen om weer naar vermogen mee te doen in de samenleving. Met een brede en sterke samenwerking met onze partners in de zorg en het sociaal domein als motor, altijd in de driehoek van cliënt, naaste en (zorg)professional. Doen waar we goed in zijn: de behandeling van complexe psychische problemen. Door wetenschappelijk onderzoek en voortdurende scholing van onze professionals ontwikkelen we ons behandelaanbod constant door. Dat is waar GGZ inGeest voor staat.

www.ggzingeest.nl

RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=