PUBL I EKSJAARVERSLAG 2023 69 Die mogelijkheid van deze stamcellen om te kunnen uitgroeien tot lichaamscellen heeft voor een revolutie gezorgd in het onderzoek naar het ontstaan van ziekte. ‘Vroeger waren we afhankelijk van weefsel dat we konden krijgen uit hetziekenhuis,bijvoorbeeldvan een biopt of na een operatie.Maar dat isvaakalziekweefselenjeweetnietwatermeeisgebeurd.MetdezeiPS-cellenhebbenwealleszelfinde hand.We kunnenze onder gecontroleerde omstandigheden laten uitgroeienvan stamcel tot gezonde of zieke lichaamscel.En we kunnen bestuderen hoe ze reageren op stimuli,zoals bijvoorbeeld ontsteking.’ Allemaal anders Dit is een aanpak die celbiologen al tijden kennen.Ze gebruiken menselijke cellen in een petrischaaltje als methode om ziekte bestuderen. Dat noemen ze celmodellen. Vaak zijn de cellen in zo’n model afkomstig van één persoon. Het dorp-in-een-petrischaal-project van Joyce en collega’s is ook een model, maar het vernieuwende eraan is dat er cellen van meerdere individuen samen in hetzelfde petrischaaltje zitten. Net als mensen in een dorp; daar komt de naam village cultures vandaan. De combinatie van meerdere individuen maakt dat het dorp model staat voor een populatie mensen, inclusief alle onderlinge verschillen die daarbij horen. Want die verschillen tussen mensen zijn er. Denk bijvoorbeeld aan iets zichtbaars als lichaamslengte en oogkleur. Maar ook op het gebied van complexere eigenschappen, zoals ons risico op ziekte of hoe ons lichaam reageert op een behandeling, zijn we allemaal anders. Volgens Joyce zijn die verschillen grotendeels terug te voeren op de unieke genetische code die we allemaal meedragen in elk van onze cellen. ‘Vanuit genetische studies met miljoenen mensen weten we dat bepaalde genen betrokken zijn bij ziekten. In dit project koppelen we die grootschalige genetica aan de celbiologie. Om zo beter te begrijpen hoe verschillen in genetica en omgeving invloed hebben op ziekte en gezondheid.’ ‘Wetenschappers uit allerlei hoeken denken: wauw, hier kunnen wij heel veel mee’ Hoe dat er dan in de praktijk uitziet? Joyce legt uit: ‘Van een biobank in Engeland hebben we iPScellen gekocht van honderd mensen. Gewoon mensen zoals jij en ik. Van al deze mensen kennen we ook de volledige genetische code. De stamcellen stoppen we samen in een kweekschaal. We laten ze allemaal onder dezelfde omstandigheden uitgroeien tot de lichaamscellen waarin we geïnteresseerd zijn.’ Dan stellen Joyce en haar collega’s alle cellen in het dorp tegelijk bloot aan een stimulus naar keuze. Dat kan bijvoorbeeld een ontstekingsstofje zijn om overgewicht na te bootsen of UV-straling om de zon na te bootsen.
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=