Erasmus MC

FIT! VITAAL WERKEN IN HET ERASMUS MC Kilometervreters BEWEGING HOEFT GEEN TOPSPORT TE ZIJN De crave NAAR VET EN ZOET EN HOE JE NEE KUNT ZEGGEN Nachtdienst ALS MINI-VAKANTIE

FIT! 2

FIT! 3 WOORD VOORAF In het Erasmus MC werken we iedere dag met heel veel inzet aan onze kerntaken. We doen dat echt met elkaar, in alle verscheidenheid. Wat je leeftijd, je ervaring, je overtuiging, je achtergrond of je functie ook is, iedereen draagt bij aan de belangrijke maatschappelijke rol van onze mooie organisatie. Ook in de toekomst willen we dat het Erasmus MC een plek is waar je met voldoening en toewijding kunt werken. Met alle uitdagingen in de gezondheidszorg is dat geen geringe opgave. Hoe zorgen we bijvoorbeeld voor voldoende collega’s als de arbeidsmarkt al zo krap is? Mede daarom hebben programma Workwise opgericht. En het mooie is dat jullie met veel ideeën komen waar Workwise mee verder kan. Met Workwise willen we je als Erasmus MC’er ook helpen om fit en vitaal te blijven, fysiek én mentaal. Want wie goed in zijn vel zit gaat met meer plezier naar zijn werk, en daar wordt iedereen blij van. Het helpt je ook om veerkrachtig te blijven in periodes dat het soms even tegenzit, en die maken we allemaal mee. Ik probeer zelf ook fit te blijven, al vind ik het soms lastig om dat in mijn drukke week in te passen. Ik wandel ieder weekend om de Kralingse Plas, en probeer zo vaak mogelijk naar de sportschool te gaan. En vorig jaar maart ben ik met roeien begonnen. Wat is dat heerlijk! Samen met ploeggenoten in een boot op de Rotte, eerst nog wat wiebelig, maar met steeds meer ervaring en een beter ritme. Voor mij is dat ook een perfecte manier om m’n hoofd leeg te maken. Wil jij werken aan je eigen gezondheid, dan bieden we als Erasmus MC een veelheid aan mogelijkheden. Naast sporten in onze eigen sportschool kun je hulp krijgen bij stoppen met roken, is er een menopauzespreekuur, kun je op consult bij de fysiotherapeut of een diëtist, of advies krijgen van de bedrijfsmaatschappelijk werker. Werk je in de nachtdienst, dan kan de Arbo met je meedenken hoe je dat zo gezond mogelijk doet. In dit magazine, speciaal voor Workwise voor en door Erasmus MC’ers gemaakt, vertellen onze collega’s wat zij doen om energiek te blijven, en om uitdagingen het hoofd te blijven bieden. Veel leesplezier. Joke Boonstra

FIT! 4 NILSON FURTADO MONTEIRO ‘Na het werk ga ik fitnessen om mijn hoofd leeg te maken’ REMCO HOOGENBOEZEM ‘Ik krijg vaak enthousiaste reacties, vooral van kinderen’ NICOLE TER STEEG ‘Ik zie de nachtdienst als minivakantie’ LEX BURDORF ‘Een goede werkomgeving is belangrijk voor de gezondheid van medewerkers’ 21 22 37 UITGAVE ERASMUS MC EN PROGRAMMA WORKWISE Februari 2024 NAAR IDEE VAN Johanneke Mulder, themadirecteur Spoed, Peri-Operatief en Intensief (SPIN) Sigrid van der Klooster, adviseur HR, pijler Human Resources HOOFDREDACTIE Sylvia Marmelstein EINDREDACTIE Bea Kalter TEKST Eline Bakker Joyce de Bruijn Bea Kalter Eline Keur Maud Kok Berit Sinterniklaas VORMGEVING Ton Sampiemon | TS Design FOTOGRAFIE Harmen de Jong Levien Willemse ILLUSTRATIES Mirjam Riemens CONTACT press@erasmusmc.nl Workwise@erasmusmc.nl DRUK Wilco 47 COLOFON

FIT! 5 VERDER IN DIT NUMMER VOEDING 7 Zin in vet en zoet: waarom jouw guilty pleasure zo onweerstaanbaar is 10 Collega’s over hun eetgewoontes ‘Ontbijten doe ik al jaren niet’ 11 Trend: Intermitterend vasten BEWEGING 17 Beweging hoeft geen topsport te zijn ‘Neem een hond’ 21 Collega’s over bewegen 23 Hoeveel stappen zet jij per dag? STRESS & BURN-OUT 25 Uit de rat race: omgaan met stress en burn-out 27 Collega’s over ontspannen ‘Ik laat me niet zo snel meer gek maken’ 31 Ontspan met een woordzoeker DE NACHT 33 Fit de nacht door 34 Collega’s over de nachtdienst ‘In de nacht heb ik veel goede gesprekken’ 39 PerfectFit@Night ROUW & TRAUMA 41 Rouw vraagt tijd 44 Hoe is het echt met je? DIT KAN JE HELPEN 48 Laat je coachen 52 De overgangspoli 53 Collega over de overgang 55 Alles over werk en vitaliteit op het Personeelsplein 6 16 24 32 40 48

FIT! 6 VOEDING

FIT! 7 Waarom kunnen we zo’n onweerstaanbare trek hebben in een saucijzenbroodje of een bak chocoladekruidnoten? Waarom verlangen we minder intens – of helemaal niet – naar een wortel of een bord met broccoli? Wat maakt dat we de crave vooral krijgen als we op weg zijn naar huis? Onze psycholoog Geranne Jiskoot legt het uit en geeft tips om sterker in onze schoenen te staan. Je wandelt door de stationshal op weg naar trein of metro en passeert een BackWerk, een Smullers, de Döner Company of Starbucks. Je ruikt de geur van zoete broodjes en vette hap en het water loopt in je mond. Loop je door of gaat er een snack mee de trein in? Stort je je bij thuiskomst op een zak chips of kruidnoten? Je weet: het is troep, je wordt er dik van. Maar de verleiding is niet te weerstaan. Waarom is dat toch zo moeilijk? Om veel redenen, vertelt Geranne Jiskoot, zelf verzot op de paprikaribbelchips van de huismerken van Jumbo en Albert Heijn. Met de onderzoeksgroep van hoogleraar Liesbeth van Rossum deed ze van 2012 tot en met 2020 onderzoek naar de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) voor mensen met ernstig overgewicht. In 2022 promoveerde ze op het effect van leefstijlveranderingen bij vrouwen met polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), een aandoening aan de eierstokken. Ze leerde de deelneemsters om hun crave, die onweerstaanbare trek in zoet, vet en zout eten, te analyseren en aan te pakken. Te weinig voeding De eerste theorie is simpel. ‘Je hebt een drukke, stressvolle dag gehad en misschien niet, onvoldoende of gehaast geluncht. Je hebt geen tijd gehad – of genomen – om je boterhammen te eten. Dan heeft je lijf gewoon te weinig voeding gekregen’, legt Geranne uit. ‘Zodra je dan die geuren ruikt, krijg je van je hersenen het signaal. Jij moet eten. Nú! En dan stort je je op datgene wat je als eerste in het vizier krijgt.’ Maar ook als je goed hebt geluncht, kun je voor de bijl gaan. ‘De maag van de meeste mensen raakt drie tot vijf uur na elke maaltijd leeg. Dan krijg je trek. Als je normaal hebt ontbeten en geluncht, ontstaat rond de klok van 16.00 uur het beroemde Cup-a-Soup-moment. Je krijgt weer trek. Als je dan niet een boterhammetje neemt, of bijvoorbeeld een cracker met wat beleg of een yoghurtje, dan is de kans groot dat die trek onweerstaanbaar wordt als je langs zo’n eettent op het station loopt.’ Gewoontes en emoties Nog een reden dat snacken onweerstaanbaar is: je bent eraan gewend het te doen. ‘Als jij jarenlang bij thuiskomst je tas hebt neergezet, thee hebt gezet en naar de kast bent gelopen om een stuk chocola te pakken, dan is het heel lastig om dat achterwege te laten’, zegt Geranne. ‘Als je die kop thee drinkt, zeggen je hersenen: hier hoort chocola bij. Je krijgt trek in chocola.’ > WAAROM JOUW GUILTY PLEASURE ZO ONWEERSTAANBAAR IS En hoe je er toch nee tegen kan zeggen TEKST Joyce de Bruijn VOEDING

> En vlak emoties niet uit. ‘Stel, je hebt een stressvolle dag gehad, je hebt ruzie gemaakt met een collega of je baas is boos op je geworden, dan kom je thuis met een bepaalde emotie. Om jezelf af te leiden van die emotie, kun je zin krijgen in iets zoets. Je denkt: ik heb zo’n rotdag gehad, deze chocola heb ik wel verdiend.’ Ten slotte: je bent op dieet en mag van jezelf niet snoepen. ‘Dan werkt dat hetzelfde als de roze olifant in de kamer waar je het niet over mag hebben. Je gaat het er júist over hebben. Je krijgt júist trek in snoep.’ Mensen met ernstige obesitas die een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) voorgeschreven kregen, gaan met bovenstaande mechanismen aan de slag. Die methode is ook handig voor mensen zonder obesitas die af willen van hun onweerstaanbare snacktrek-momenten. ‘Sommige diëtisten geven als tip: haal het gewoon niet in huis. Wat je niet in huis hebt, kun je niet opeten. Simpel. Maar daarmee verdwijnt de onweerstaanbare trek niet.’ Mechanismes beredeneren Geranne vindt het daarom belangrijk om psychologie áchter de trek te analyseren. En om de confrontatie aan te gaan met het eten dat je hoofd zo op hol brengt. Psychologen doen dat ook al decennia met angst. Mensen die bang zijn voor honden, gaan de confrontatie aan met een hond en leren zo de mechanismen van hun angst kennen. Vaak wordt de angst daardoor beheersbaar. FIT! 8 VOEDING      Waarom geen crave naar een wortel? Bij weinigen van ons loopt het water in de mond bij het zien van een wortel of een bord broccoli. Waarom is dat eigenlijk? Het antwoord op die vraag is best ingewikkeld. ‘Er zijn studies waaruit blijkt dat onze hersenen – en dan met name het beloningssysteem in de hersenen – reageren op voeding. Het beloningssysteem lijkt het sterkst te reageren op sterk bewerkt eten zoals een worstenbroodje en minder op onbewerkte voeding zoals broccoli of een wortel’, legt psycholoog Geranne Jiskoot uit. Het beloningssysteem lijkt dus vooral te reageren op voedsel waar veel suiker en vet in zit, waardoor de kans op overeten ontstaat. ‘Maar wetenschappers hebben ook andere delen van de hersenen gevonden die daar dan weer op reageren. Die zorgen ervoor dat we onszelf in de hand kunnen houden. Dat doen ze door bepaalde hormonen aan te maken, zodat we blijven bedenken of het wel zo verstandig is om tien worstenbroodjes te eten.’ Er wordt nog veel onderzoek gedaan naar dit onderwerp, weet Geranne. ‘Niet iedereen lijkt gevoelig te zijn voor producten met veel suiker en vet, en ieder mens – ook een mens met obesitas – reageert er dus anders op.’ De crave voor vet en suiker is dus ook geen eenduidige verklaring voor obesitas. ‘Er is ook net een studie verschenen waaruit blijkt wat er gebeurt als je tegen jezelf zegt dat je die vette en zoete producten niet mag eten. Dan blijkt dus dat we er juist nog meer trek in krijgen.’ VOEDING

Zo werkt dat ook met eten, zegt Geranne. Exposure helpt. ‘Je kunt eens stil staan bij de emoties die je voelt op het moment dat je zo’n onweerstaanbare trek hebt. Dan weet je wat de trigger is achter de trek. Heb je inderdaad een rotdag achter de rug? Ben je verdrietig, of boos? Of ben je juist ontzettend blij? Ook blijdschap kan trek in zoet oproepen. We vieren immers al ons leven lang verjaardagsfeestjes met taart en ander lekkers.’ Tijdens de studie naar de GLI liet Geranne haar patiënten hun favoriete ongezonde snack meenemen naar de therapiesessie. Ze moesten aan hun snack ruiken, hem uit elkaar trekken en de textuur voelen. Maar ze mochten hem niet opeten. ‘Dan vroeg ik: wat roept de geur op? Daar moesten ze woorden aan geven, en vervolgens moesten ze de snack wegleggen. Op die manier leer je je hersenen om de geur van de snack los te koppelen van de crave en leert je hoofd dat je lijf ook zonder die snack kan.’ Plannen Een gezond voedingspatroon aanleren is vooral een kwestie van plannen en trainen, weet Geranne. Het kost gemiddeld 66 dagen om een nieuwe gewoonte aan te leren. En dan nog een hele poos voordat die nieuwe gewoonte een ingesleten gebruik wordt.’ Ze schetst: ‘Je kunt je bijvoorbeeld voornemen om voor het 4-uurtje voortaan een extra volkoren boterham met beleg mee naar het werk te nemen. Dat moet je dan wel in je dagelijkse routine inbouwen. Je moet het in huis halen, niet vergeten mee naar je werk te nemen én elke dag op het juiste moment die boterhammen smeren. Het duurt even voordat dat in je systeem zit.’ En natuurlijk, een ongezonde hap mag best op zijn tijd. De aanbevolen Schijf van Vijf van het Voedingscentrum laat ruimte voor 300 calorieën aan guilty pleasures die niet in de Schijf staan. Geranne: ‘Maar ik zeg dan altijd: ga voor de snacks die jij beoordeelt met een 10. Ik geef zelf een 10 aan paprikaribbelchips. Dan ga ik dus niet voor gewone chips, want die krijgen van mij een 7. Van paprikaribbelchips geniet ik dan dubbel en dwars.’ < Hoe dan wel? 1. Eet! En eet voldoende basisproducten. Check de Schijf van Vijf op voedingscentrum.nl en ontdek dat je zelfs verdraaid veel moet eten om je lijf goed te vullen én te voeden. Het Voedingscentrum geeft er ontbijt- lunch- en dinertips bij uit keukens uit alle windstreken. Een goed gevoed en gevuld lijf heeft veel minder trek in een ongezonde snack. 2. Eet tussen 12.00 en 13.00 uur een stevige, voedzame lunch. Volgens het Voedingscentrum mag een vrouw dagelijks vier à vijf bruine boterhammen eten. Mannen mogen er zes tot acht. Neem die dan ook. 3. Neem om 16.00 uur een kleine, voedzame minimaaltijd. Zorg dat die maaltijd eiwitten, koolhydraten en een heel klein beetje – onverzadigd – vet bevat. Een goed belegde volkoren boterham bijvoorbeeld. Met een gevulde maag kun je beter weerstand bieden aan geuren en het zien van - verzadigd -vette happen. 4. Maak een ranglijst van snacks die je allerlekkerst vindt. Vind je chocolade echt het allerlekkerste wat er is? Geef die een 10. Vind je een koekje wel lekker maar doe je er geen moord voor? Geef dat een 7. Ga alleen voor een 10 en geniet daar met volle teugen van. 5. Onderzoek kritisch de momenten waarop je eet vanuit emotie en stress. Bedenk voor jezelf wat je werkelijk nodig hebt in plaats van de chips, borrelnootjes of chocolade. Meestal heb je eigenlijk behoefte aan rust, afleiding en ontspanning en niet aan voedsel. 6. Schrok niet. Eet langzaam en aandachtig, kauw goed en kijk geen tv tijdens het eten. Je hersenen raken erdoor afgeleid en je hebt helemaal niet door hoeveel je verorbert. Met aandacht voor het eten gaan het vullen van de maag en het moment van verzadiging beter in de pas lopen. VOEDING FIT! 9

VOEDING     Stefan Sleijfer, voorzitter Raad van Bestuur ‘Ik kan tot ver in de middag functioneren zonder eten’ ‘Ontbijten doe ik al jaren niet, maar dat is nooit een bewuste keuze geweest. Mijn vader ontbijt ook niet. We kregen thuis wel ontbijt, maar ik sloeg het altijd over. Dan kon ik als puber langer in bed blijven liggen. Het overslaan van ontbijt is er zo ingeslopen. Let wel: tegenwoordig maak ik ontbijt voor mijn partner. Ik kan tot ver in de middag functioneren zonder eten. Geen flauwtes, knorrende maag of hoofdpijn en ik word er ook niet humeurig van. Dat is best handig met een drukke baan. Maar ik begrijp dat diëtist Kirsten Berk heeft onderzocht dat mijn manier van intermitterend vasten niet de goede manier is? Dan moet ik het maar eens gaan heroverwegen. Ik ben dol op sport, maar ben helaas geen actief sporter meer. Ik neem wel altijd de trap als ik minder dan vijf etages omhoog of omlaag moet. Plus: ik doe alles op de fiets. Het is een publiek geheim dat ik geen rijbewijs heb, dus die fiets is nodig. Voetbal is de enige sport die ik ontzettend leuk vind om zelf te doen. Maar tijdens een benefietwedstrijd ter gelegenheid van 100 jaar Daniel in 2013 scheurde mijn achillespees af. Ik had nog geen bal aangeraakt. Op onze spoedeisende hulp sprak een arts-assistent chirurgie meewarig: “Ach meneer, dat zien we wel vaker bij mannen van boven de veertig die vroeger veel gesport hebben en nu niet zo veel meer doen.” Dat deed pas pijn. Maar ik kan nog prima een balletje hooghouden. Bewegen is ontzettend belangrijk. Dus pak die trap en die fiets!’ TESTIMONIAL FIT! 10 VOEDING

VOEDING FIT! 11 Hollywoodsterren Jennifer Aniston en Scarlett Johansson zweren erbij: intermittent fasting, oftewel intermitterend vasten. Je beperkt je voedselinname tot een paar uur per dag. Omdat Hollywood zich niet altijd laat leiden door wetenschappelijk bewijs, vroegen wij aan diëtist en universitair docent dr. Kirsten Berk: is intermitterend vasten gezond? Vasten is van alle tijden, beklemtoont Kirsten. Onder vasten verstaat de medische wereld: gedurende lange tijd minder calorieën eten dan je eigenlijk nodig hebt. Daar wordt al heel lang onderzoek naar gedaan, vertelt ze. ‘Bijvoorbeeld bij muizen. Als je die langdurig wat minder eten geeft dan hun lichaam nodig heeft, worden ze tot wel 80 procent ouder.’ Dat zagen wetenschappers ook bij mensapen die een caloriebeperkt dieet volgden.‘Ze werden ouder en hadden minder last van bijvoorbeeld diabetes, hart- en vaatziekten en dementie.’ Recycling De verklaring voor dit verschijnsel: ‘Op het moment dat je minder of helemaal niet eet, worden er in het lichaam mechanismen aangezet die zorgen voor onderhoud, reparatie en recycling van cellen. Eet je wel, dan worden er processen in gang gezet die zorgen voor groei, eiwit- en weefselopbouw en voortplanting. Als deze processen elkaar afwisselen, is dat goed voor het lichaam. Maar door onze 24-uurs economie zijn de perioden van eten op een dag steeds langer geworden.’ Met intermitterend vasten zet je het lichaam gedurende langere tijd in de eerst genoemde stand, wat ook wel de metabole switch wordt genoemd. ‘Het is voor sommige mensen een way of life. Vooral in Amerika. Minder eten, maar wel voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen. Dat heeft de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen.’ Vroeg of laat Uit onderzoek blijkt dat de zogeheten early time restricted eating-variant van intermitterend vasten – het 16-8 dieet – de meest veelbelovende is, zegt Kirsten.‘Daarbij zeg ik met nadruk: de early variant. Daarbij beperk je de periode van voedselinname van ‘s ochtends tot eind van de middag. Die lijkt beter te werken dan de late variant waarbij je het ontbijt overslaat en vanaf 12 uur ‘s middags tot acht uur ’s avonds eet.’ Late time restricted eating lijkt in sommige studies zelfs een negatief effect te hebben op het metabolisme. Met name de insulinegevoeligheid lijkt negatief te worden beïnvloed. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de biologische klok. ‘Je hebt in het lichaam naast de centrale klok in de hersenen ook allemaal perifere biologische klokjes die met elkaar moeten synchroniseren. Die klokjes doen dat vooral op basis van daglicht én eten.’ Als die klokjes niet goed synchroniseren, lijkt dat verband te houden met allerlei chronische ziekten. Lees verder op pagina 13 > TREND: INTERMITTEREND VASTEN TEKST Joyce de Bruijn

     Lisa Kreemer, manager OK Anesthesie ‘Mijn voeding aanpassen heeft zo veel voor me gedaan’ ‘Toen ik nachtdiensten begon te draaien, merkte ik dat mijn lijf daar heftig op kon reageren. Ik had moeite met mijn energieniveaus en oplettendheid tijdens werk en merkte het ook tijdens het sporten. Ik wist niet goed wat ik moest eten: als ik om 5 uur ‘s middags opsta om te werken, wat moet ik dan eten? Een boterham? Of is het dan juist tijd voor avondeten?’ ‘Daarom ben ik begonnen met een opleiding en heb ik onderzoek gedaan naar welke voeding het beste is voor een verpleegkundige die nachtdiensten draait. Welke voeding geeft mij de langste verzadiging en veel energie? Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn brein het meest oplettend blijft tijdens het werk? En hoe kan ik het beste resultaat behalen in de sportschool? Mijn voeding aanpassen heeft zo veel voor mij gedaan.’ ‘Inmiddels werk ik niet meer als verpleegkundige, maar als manager. Juist in mijn taak als manager vind ik het belangrijk om naar de groep uit te dragen wat belangrijk is om te eten op elk moment van de dag. Daarom heb ik een schema gemaakt voor mijn collega’s waarin staat wat je het beste kunt eten als je nacht- of dagdiensten hebt: begin met veel eiwitten, eet tussendoor voornamelijk koolhydraten en eindig je dienst met een lichte maaltijd.’ ‘Maar het belangrijkste is om gevarieerd te eten. Vroeger at ik elke dag hetzelfde, maar dan mis je zoveel voedingsstoffen die juist heel belangrijk voor je zijn. Je lichaam weet vaak al wat je nodig hebt: luister daar ook naar.’ TESTIMONIAL FIT! 12 Rotterdamse kost Kanen knagen hooien grazen Schaften makken pruimen prakken bunkeren bikken happen slikken haggelen snaaien lossen en laaien Rotterdammers doen het gaarne Zolang het maar géén tafelen wordt Jules Deelder VOEDING

VOEDING VOEDING FIT! 13 > Vervolg van pagina 11 Ontbijt als een keizer Er lopen verschillende studies naar de vraag op welke moment van de dag je welke voedingsstoffen moet eten, de zogeheten chrono-nutritie. Die studies wijzen uit dat het goed lijkt om vroeg op de dag wat meer calorieën en koolhydraten te eten en later op de dag wat minder. Kirsten: ‘Het is een beetje wat oma vroeger al zei: ontbijt als een keizer, lunch als een koning en dineer als een bedelaar.’ Kirsten is zelf bezig met een studie naar early time restricted eating bij diabetespatiënten. In de studie eten alle patiënten gedurende een jaar gezond, maar doet de helft van de groep aan intermitterend vasten door na 18.00 uur te stoppen met eten. ‘Interessant aan kortdurende, kleine studies naar deze vorm van intermitterend vasten is dat het vooral een goede invloed heeft op je metabole systeem, zoals je bloedsuiker- en ontstekingswaarden, zelfs zonder gewichtsverlies.’ Ramadan Hoogleraar Maag-, Darm- Leverziekten Maikel Peppelenbosch deed de afgelopen jaren onderzoek naar vasten tijdens de ramadan. Hij ontdekte dat tijdens het vasten de samenstelling van onze darmbacteriën een verandering ondergaat. Het aantal butyraat producerende bacteriën in de darmen neemt toe. Butyraat is een klein vetzuur dat een positieve invloed heeft op het immuunsysteem, de lever en de bloedsuikerspiegel. Maikel: ‘In het ramadan-cohort zagen we na twee weken een heel duidelijk effect op de butyraat producerende bacteriën. En we zagen ook: een maand na het Suikerfeest was het effect weer helemaal verdwenen.’ Butyraat producerende bacteriën hebben geen voeding nodig in de vorm van de eiwitten, koolhydraten en vezels die wij zelf met onze voeding tot ons nemen, legt Maikel uit. ‘Deze bacteriën kunnen leven van het slijm dat onze darmwand produceert.’ Maikel en Kirsten gaan nu samenwerken om te zien wat er tijdens early time restricted eating gebeurt in de darm. Volhouden Intermitterend vasten is best lastig vol te houden. Kirsten adviseert dan ook: eet gezond, liefst zo veel mogelijk onbewerkt eten, zoals groenten, fruit, noten, peulvruchten en volkoren graanproducten. Kirsten eet zelf zo gezond mogelijk, maar gunt zichzelf nu en dan iets lekkers. Ze is fan van chocola van Godiva en Côte d’Or. ‘Uit onderzoek blijkt dat nul procent van de mensen zich altijd aan alle voedingsrichtlijnen houdt’, lacht ze. ‘Ook voedingswetenschappers niet.’ < U-diet Gezond en fit zijn is belangrijk om je werk prettig te kunnen doen. In het Erasmus MC is het leefstijlprogramma U-diet ontwikkeld. Deelnemers krijgen een jaar lang begeleiding om een gezond gewicht te bereiken en te behouden. Voor meer informatie, kijk op het Personeelsplein op Agora of www.u-diet.nl

Verse producten dragen bij aan tevreden en vitale mensen Ziekenhuizen zijn erop gericht de gezondheid van mensen te bevorderen en te verbeteren. Wanneer je dan de mogelijkheid hebt om in de centrale hal van het Erasmus MC een bakkerij, een restaurant en een koffiebar te exploiteren, dan wil je dat het aanbod van je producten hierop aansluit en het welzijn van je bezoekers vooropstelt. Vincent Vissers vertelt over wat hij en zijn medewerkers van ISS in bakkerij Kade 80, restaurant Kade 80 en Dok 10 verzorgen en hoe dit past binnen het convenant ‘Goede zorg proef je’. Een heerlijke kop koffie, een vers belegd broodje, salades, een smoothie of een gezonde lunch. Iedere bezoeker van bakkerij Kade 80, restaurant Kade 80 of Dok 10 in de centrale ontvangsthal van het Erasmus MC heeft een ruime keuze uit een uitgebreid assortiment aan gezonde en lekkere versnaperingen en maaltijden. ‘Wij zijn niet alleen hier in de restaurants actief,’ vertelt Vincent Vissers, locatiemanager van facilitair dienstverlener ISS, ‘ook verzorgen wij de banqueting en catering van evenementen en congressen binnen het Erasmus MC. En dat allemaal met dagverse producten die wij hier ter plekke bereiden.’ Gezond en duurzaam voedingsaanbod Het project ‘Goede zorg proef je’ realiseert een gezond en duurzaam voedingsaanbod in ziekenhuizen en andere zorginstellingen. ----- Advertorial -----

Het richt zich daarbij niet alleen op de patiënt, maar ook op de bezoeker én medewerker. Het aanbieden van goede voeding draagt bij aan een betere werkomgeving en aan een gezonde keuze voor bezoekers. Vissers: ‘Dit sluit naadloos aan bij wat wij bij ISS willen: naast uitstekende producten waar bezoekers voor willen terugkomen, hebben wij duurzaamheid en het tegengaan van voedselverspilling hoog in het vaandel staan. In de toekomst wordt goede voeding in ziekenhuizen standaard en de norm. Daarom omarmen wij het project ‘Goede zorg proef je’ en zijn we continu bezig om ons assortiment en menu te verbeteren. Gezonde producten zijn niet alleen goed voor je, ze zijn juist heel erg lekker. Het gaat er vooral om wat je ermee doet. En dat kun je ons wel toevertrouwen!’ Eten voor een goed doel ‘Met alles wat we doen in onze restaurants en bars, letten we zorgvuldig op de impact die ons bedrijf heeft op onze omgeving’, vervolgt Vincent zijn uitleg. ‘Veel van onze verse producten betrekken wij van Instock, een bedrijf dat zich hard maakt tegen voedselverspilling. Als je weet dat een derde van al het voedsel wereldwijd wordt verspild, dan is daar heel veel te winnen. Wij serveren een keuze aan soepen en een daarvan betrekken wij van Soupalicious. Met iedere kop soep die wij hier verkopen, ontvangt de voedselbank ook een kop soep. Met de negen- tot elfhonderd bezoekers die wij dagelijks in onze restaurants ontvangen, betekent dat dat wij al heel wat koppen soep hebben gedoneerd. Ook dat is een vorm van vitaliteitsbevordering. Onze bezoekers dragen onbewust bij aan goede doelen!’ Inzicht in afval Naast het bewust inkopen van voedsel, kijkt ISS ook heel sterk naar de diverse afvalstromen die rond de bedrijfsvoering ontstaan. ‘Iedere dag wegen – en scheiden – wij ons afval, zodat we goed inzicht hebben in wat wij op welke dagen aan afval produceren. Wij gebruiken ook steeds vaker herbruikbare verpakkingen voor ons assortiment, want ook al serveren we graag soep, van die plastic-afval-soep willen we zo min mogelijk terugzien,’ aldus Vincent. Tevreden en vitale mensen ‘We zijn continu in overleg met Erasmus MC en andere leveranciers over wat we kunnen doen om de gezondheid en vitaliteit van al onze bezoekers, en dat zijn dus zowel mobiele patiënten en hun bezoekers, als medewerkers van het Erasmus MC, zo optimaal mogelijk te bevorderen. Voor de een is dat een verse salade, voor de ander is dat een cappuccino met een koekje. Hoe dan ook, wij vinden dat iedere bezoeker met een goed en tevreden gevoel moet weggaan. Want tevreden mensen, zijn vaak ook vitale mensen’, besluit Vincent Vissers. ‘ISS Facility Services werkt elke dag aan de beste workplace experiences voor medewerkers en gasten van onze partners. Vanuit het perspectief van de bezoeker of gast van een van hun locaties stellen we dienstverlening samen die bijdraagt aan de organisatiedoelen van die partners.’ ‘Goede zorg proef je’ Vincent Vissers

BEWEGINGFIT! 16

FIT! 17 BEWEGEN HOEFT GEEN TOPSPORT TE ZIJN Om genoeg te bewegen kun je naar de sportschool gaan of trainen voor de marathon van Rotterdam. Maar niet iedereen heeft die ambitie. Gelukkig zijn er meer opties: alledaagse activiteiten als wandelen, fietsen en traplopen tellen net zo goed mee. Je kunt er nog oud mee worden ook. We bewegen te weinig. We zitten te veel of we hangen op de bank, want die ligt zo lekker. In dit artikel geen waarschuwingen dat zitten het nieuwe roken is of dat we in een ‘pandemie van bewegingsarmoede’ zitten. Wel krijg je antwoord op de vraag waarom het een goed idee is om meer in beweging te komen en lees je hoe collega’s dat aanpakken. Over de gezondheidsvoordelen van voldoende beweging wordt dankzij wetenschappelijk onderzoek steeds meer bekend. ‘Bewegen heeft een positief effect op veel verschillende manieren,’ vertelt sportarts en universitair hoofddocent Robert-Jan de Vos. ‘Het vermindert bijvoorbeeld de kans op hart- en vaatziekten en verschillende soorten kanker. Als je fysiek actief bent, verlaag je ook het risico op een hoge bloeddruk en diabetes.’ Naast de lichamelijke voordelen van fysiek actief zijn, helpt beweging ook om je mentaal fijner te voelen. Het lichaam in actie maakt meer ‘geluksstofjes’ aan waardoor je je lekkerder in je vel voelt: lichaam en geest werken samen. Verder helpt beweging om overgewicht aan te pakken. Hoeveel beweging? Nu we meer kennis hebben over de positieve effecten van beweging, rijst de vraag hoeveel we dan moeten bewegen om er baat bij te hebben. Robert-Jan: ‘Idealiter moeten mensen per week 150 minuten matig tot intensief bewegen. Denk dan aan stevig wandelen of fietsen. Recent is aan de Nederlandse beweegrichtlijn het advies toegevoegd om twee keer per week spier- of botversterkende activiteiten te doen. Daarbij kun je denken aan gewichten heffen, een les op de sportschool of in een aardig tempo de trap op- en aflopen.’ Vandaag voor morgen Bij de behandeling van ziektes wordt steeds meer naar de leefstijl gekeken: wat kun je zelf doen om gezonder te leven en ziektes te voorkomen en verhelpen? Naast roken en een hoge bloeddruk is fysieke inactiviteit ook een risicofactor voor het ontwikkelen van ziektes en aandoeningen. Het kan een hoop ellende besparen om daarnaar te handelen en actiever te worden. Daar- bij is jong geleerd oud gedaan. Voor kinderen is het advies om minstens een uur per dag actief te zijn, door buiten te spelen of te sporten. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat als je ervoor zorgt dat beweging je van jongs af aan wordt ingepeperd, je ook op latere leeftijd actief zult zijn. > Het lichaam in actie maakt meer ‘geluksstofjes’ aan TEKST Bea Kalter BEWEGING

FIT! 18 Als je beweegt, maak je lichaamseigen pijnstillers aan > Natuurlijke pijnstillers Als we weten dat het goed voor ons is, en we ons er beter door gaan voelen, wat weerhoudt ons er dan van om te bewegen? Een belangrijk obstakel is pijn. Kun je ook fysiek actief worden of blijven als je pijn voelt? ‘We hebben geleerd: als je pijn ervaart, ga je zitten en dan beweeg je niet,’ vertelt Bernadette de Mol, physician assistant bij het Kinderpijncentrum Erasmus MC Sophia. In haar werk met kinderen en jongeren met aanhoudende pijnklachten komt het vaker voor dat jonge patiënten uit angst iets kapot te maken eerder te weinig bewegen dan te veel.‘Dat komt ook door hun omgeving. Ouders zijn uit liefde soms te beschermend met hun kind.’ Maar rust is niet altijd helpend. In veel gevallen werkt stoppen met bewegen juist averechts. Bernadette: ‘We weten dat als je angstig bent om te bewegen, je ook daadwerkelijk minder gaat bewegen.Angst is ook weer van invloed op de werking van je pijnsysteem. Als je angstig bent, heb je meer kans op aanhoudende pijnklachten.’ Gelukkig is er een uitweg: bewegen kan bij aanhoudende pijnklachten zorgen voor een verbetering van een gevoel van welzijn en een vermindering van de pijn. Bernadette: ‘Uit onderzoek blijkt dat niet zozeer kracht en spieropbouw zorgen voor de afname van de pijnklachten, maar het feit dat je weer vertrouwen krijgt in je eigen lichaam. Blijven bewegen en onder begeleiding van een fysiotherapeut op de juiste manier met belasting en belastbaarheid omgaan, zorgt voor een beter herstel. Als je beweegt, maak je lichaamseigen pijnstillers aan. Bewegen zorgt er ook voor dat er eiwitten vrijkomen doordat je je spieren samentrekt. Die eiwitten zorgen ervoor dat ontstekingsremmers worden geactiveerd. Dus naast het verzachten van pijn, remt beweging ook nog eens ontstekingen af.’ Spelelement Een misverstand over bewegen is dat je er ‘goed’ in moet zijn, dat het gaat om sportief presteren. Als je weinig prettige herinneringen hebt aan de gymles omdat je vaak als laatste werd uitgekozen, kun je een hekel krijgen aan bewegen. Wat kun je ondanks obstakels als een gebrek aan motivatie of pijn toch doen om mensen te activeren? In het Erasmus MC zijn er genoeg creatieve geesten die de jonge en rijpere lichamen uitnodigen tot actie. Zo brengt kinderfysiotherapeut Renate van der Kaa de kinderen die ze in het Sophia behandelt in beweging door er een spel van te maken. ‘We stimuleren bewegen bijvoorbeeld met een ballon die kinderen kunnen pakken en weggooien. Daarnaast kunnen we kinderen goed motiveren om in actie te komen met spelletjes of tekenen op een krijtbord. Toen ik nog met volwassenen werkte, legde ik ook de nadruk op bewegen om iets fijns te doen. “Neem een hond!,” zei ik weleens voor de grap.’ BEWEGING

FIT! 19 Traploopchallenge Zou een spelelement ook bij volwassenen werken? Arts Joshua Bonsel en zijn collega’s namen de proef op de som. Met een traploopchallenge dagen zij elkaar uit om de lift wat vaker links te laten liggen en de trap te nemen. ‘We maakten er een competitie van. De prijs voor onze interne challenge was een strippenkaart voor de sportschool. Het idee om er een spel van maken, werd heel goed ontvangen. Wij gebruiken op onze afdeling bij een get together vaak een sportelement om elkaar ook op een actieve manier te leren kennen.’ De traploopchallenge is bedoeld voor alle collega’s. ‘We hebben stickers laten ontwerpen om trapgebruik te stimuleren. Die hebben we bij trappen geplakt waar veel werknemers en weinig patiënten komen. Die worden goed ontvangen. De trap nemen is goed voor het lichaam en goed voor de duurzaamheid, want zo besparen we stroomkosten. Wat nog een ander belangrijk punt is: momenten waarop je onderweg bent, de reistijd, kun je benutten om te bewegen en de trap te nemen. Het zijn makkelijke momenten om een beetje sport in je dagelijks leven te krijgen.’ Top 10 tips van collega’s 1 Gebruik reistijd om te bewegen 2 Geen woorden maar daden: gewoon gaan in plaats van erover denken 3 Beweeg voor iets wat je leuk vindt 4 Maak een playlist met dansmuziek en dans thuis (of op het werk) 5 Spreek af met anderen als stok achter de deur 6 Bouw het rustig op 7 Maak er een spel van en daag elkaar uit 8 Ga de natuur in 9 Maak gebruik van het fietsplan 10 Doe een warming-up voor het sporten Waar zit de rem? Naast de grote groep mensen die sinds de coronamaatregelen minder is gaan bewegen zijn er ook de sporters die zichzelf overbelasten. Sportarts Robert-Jan: ‘Sommige mensen kunnen ongestraft marathons lopen, anderen krijgen sneller blessures. We weten nog niet voldoende waarom de een wel een blessure oploopt en de ander niet. Ik vind dat we daar meer aandacht aan moeten besteden, want als we mensen in beweging willen krijgen, moeten we ze ook in beweging houden. Een blessure is de meest voorkomende reden om te stoppen met sporten.’ > ‘Op onze afdeling maakten we er een competitie van om de trap te nemen’ BEWEGING BEWEGING

FIT! 20 > Het is ook nog maar de vraag of de huidige voorlichting over blessurepreventie helpt. ‘We hebben dit onderzocht in een groep van duizenden hardlopers die aan het Rotterdam marathonevenement deelnamen. De ene groep kreeg voorlichting over het voorkomen van blessures, de andere groep niet. We zagen geen verschil tussen beide groepen.’ Hoe voorkom je blessures? ‘We denken dat sporters er goed aan doen om de eerste blessurepijntjes te erkennen en hun trainingsbelasting geleidelijk op te bouwen. Een warming-up is altijd belangrijk. Je moet de activiteit rustig starten om je lichaam voor te bereiden op de meer intensieve trainingen. Dan heb je langer profijt van je acties.’ Sociale activiteit Een beproefde manier om uit de luie stoel te komen is de blik van de ander. Joshua: ‘Er heerst bij ons op de afdeling een soort stimulerende sociale controle om de trap te nemen. Dan zegt iemand grappend “we mogen niet met de lift!” Dat helpt wel.’ Renate adviseert om van bewegen een sociale activiteit te maken, als stok achter de deur. ‘Als je een afspraak maakt met iemand, is de kans dat je gaat afzeggen veel kleiner omdat je rekening met elkaar houdt. Het kan gaan om sporten in verenigingsverband, maar je kunt ook afspreken om met iemand te gaan wandelen of fietsen. Gewoon gaan. Het is leuk, gezellig en je plukt er nu, maar ook later de vruchten van.’ <      Kijk- en leestips Beweging speelt een belangrijke rol in de Netflix documentaire Live to 100: Secrets of the Blue Zones. De documentaireserie gaat over gebieden waar mensen bovengemiddeld oud worden, zoals het Japanse Okinawa en het Italiaanse Sardinië. Wat de kijker zal opvallen: de ouderen in die gebieden zijn constant in beweging. Ze tuinieren, dansen, maken hun eigen huis schoon, hakken hout, wandelen veel en zeggen dat al die beweging ze jong en fit houdt. Erik Scherders Laat je hersenen niet zitten – Hoe lichaamsbeweging de hersenen jong houdt is een pleidooi om weer ‘gewoon’ te gaan bewegen. ‘Het beoefenen van topsport is echt niet nodig,’ stelt de hoogleraar neuropsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam zijn lezers gerust. Buiten een frisse neus halen is ook gezond. Een filosofische benadering van ons lichaam in beweging is te lezen in Wij zijn ons lichaam van sportfilosoof Aldo Houterman. Wij zijn meer dan ons brein, schrijft Houterman in zijn boek. We beleven het leven via ons lichaam en onze zintuigen. Het ooit ontstane idee van de sterke geest en het zwakkere, in status minder belangrijke lichaam is niet langer houdbaar, betoogt Houterman. BEWEGING

     Nilson Furtado Monteiro, beveiliger ‘Na het werk ga ik fitnessen om mijn hoofd leeg te maken’ ‘Mijn werk is veelzijdig, uitdagend en spannend. Geen dag is hier hetzelfde.Wij zijn een aanspreekpunt voor medewerkers, patiënten en bezoekers. Daar moet je fit voor zijn. Gemiddeld zet ik zo’n 10.000 stappen per dag. Op een drukke dag kan dat makkelijk oplopen naar 18.000 of 20.000. Er gebeurt hier veel meer dan de meeste mensen verwachten. Je denkt misschien: dit is een ziekenhuis, daar komen mensen die ziek zijn. Maar dit werk is zo anders dan beveiliging in bijvoorbeeld een winkelcentrum. Wij krijgen te maken met emoties en met agressie, bijvoorbeeld na slechtnieuwsgesprekken. Wij moeten dan zorgen dat de collega’s veilig hun werk kunnen doen, en dat patiënten en bezoekers zich veilig voelen. Het Erasmus MC is heel divers. Er komen hier mensen met allerlei culturele achtergronden. Mensenkennis maakt deze baan daarom wel makkelijker. Ik toon altijd compassie, maar ik geef ook grenzen aan als mensen onacceptabel gedrag vertonen.Ik heb kinderen, dus als er iets aan de hand is waarbij kinderen betrokken zijn raakt dat mij extra. Om de verhalen niet mee naar huis te nemen, moet ik sporten om mijn werk op een gezonde manier van me af te zetten. Wij werken in diensten, dus ben ik lid van een sportschool die 24 uur per dag open is. Na het werk ga ik fitnessen om mijn hoofd leeg te maken. Of om energie kwijt te raken als het een keertje rustig is geweest. Daarna kan ik lekker slapen.’ TESTIMONIAL FIT! 21 BEWEGING

30.000 tot 35.000      Remco Hoogenboezem, bio-informaticus bij de afdeling Hematologie ‘De meeste beweging krijg ik door het forensen’ ‘Ik fiets graag naar mijn werk. Het houdt me gezond en ik voel me goed na afloop. Ik probeer drie dagen per week te fietsen vanuit Noordwijkerhout naar het Erasmus MC. Ik ben ongeveer evenveel tijd kwijt met het openbaar vervoer, dus het fietsen is efficiënt tijdgebruik. Ik hoef daarnaast niet meer te sporten. In 2023 ben ik overgestapt van de racefiets naar een ligfiets met aerodynamische kuip. Officieel heet het een Velomobiel maar ik vind trapauto of muscle car grappiger. Het lijkt op een klein autootje op drie wielen, in de vorm van een raket. Voor de wet is het een fiets maar omdat de fiets breder is dan 75 centimeter en drie wielen heeft, mag je ook op de openbare weg. Maar ik fiets het liefste op het fietspad. Ondanks dat ik laag bij de grond zit, ben ik een opvallende verschijning in het verkeer. Ik krijg vaak enthousiaste reacties, vooral van kinderen. De drie standaardvragen van kinderen zijn: “wat is het”, “wat kost ie” en “hoe hard gaat ie”. Ik heb een keer een situatie meegemaakt waarbij mensen vooral oog hadden voor mijn trapauto maar niet voor de dure sportauto bij het stoplicht. Ook paarden zijn niet gewend aan dit type fiets en kunnen vaak heel bang zijn. Ik denk dat ze de fiets zien als een roofdier. Soms ga ik maar stilstaan als ik zie dat het paard heel bang is. Ik heb een deel van de aanschaf van mijn fiets vergoed gekregen via het fietsenplan van het Erasmus MC. In mijn vrije tijd ga ik graag mountainbiken, daarnaast loop ik meestal een keer per week hard. Maar de meeste beweging krijg ik door het forensen.’ TESTIMONIAL BEWEGING FIT! 22

10.000 75.000 30.000 tot 35.000 Van hot naar her, van A naar B. Als je een timelapse maakt van het Erasmus MC, zie je veel mensen die constant onderweg zijn. Alles lijkt in beweging. Ook de collega’s met zittende beroepen proberen hun meters te maken. We maakten een rondje door het huis en vroegen: hoeveel stappen zet jij? Roberto Hart Facilitair medewerker Aantal stappen: 30.000 tot 35.000 per dag. Haal je met gemak als je bedden verplaatst. Tip: Veel lopen moet je rustig opbouwen. Collega’s die hier beginnen hebben last van spierpijn, maar na een paar weken is dat over. Anneke Zwezereijn Vrijwilliger Aantal stappen: Hangt af van de drukte, maar de 5 kilometer per dag tik ik zo weg Tip: Let erop dat je schoenen goed en comfortabel zijn. Bea Mather-Hartkamp Senior verpleegkundige verloskunde Aantal stappen: 11.000 per dag Tip: Neem wandelschoenen. In Crocs heb ik geen vertrouwen en klompen moet je vasthouden met je voet. Echt goede wandelschoenen ondersteunen beter. Ik vind dat er voor iedereen een vergoeding moet komen voor echt goede schoenen. Ronella de Kuiper Researchanalist Aantal stappen: Niet veel, ik doe voornamelijk zittend werk Tip: Blijf sporten. Ik zit op basketbal. Een teamsport is leuk en gezellig. Charlene Siem Doktersassistent poli Interne geneeskunde Aantal stappen: 10.000 per dag Tip: Een stappenteller geeft houvast o m in beweging te komen. Ik loop om als ik mijn lunch haal. Nienke Schuurbiers Student geneeskunde Aantal stappen: Ik probeer elke dag 75.000 stappen te zetten. Dat lukt niet altijd, maar ik maak er een sport van. Tip: Als je ergens heen moet, of je hebt even niets te doen: loop! KILOMETERVRETERS: ‘IK LOOP OM ALS IK MIJN LUNCH HAAL’ TEKST Bea Kalter BEWEGING FIT! 23

STRESS & BURN-OUT FIT! 24

FIT! 25 Een op de vijf werknemers worstelt met burnoutklachten, becijferden TNO en het CBS in 2022. Waar komt een burn-out vandaan en hoe voorkom je dat je erin belandt? En wat doe je als je er toch een krijgt? Ping! Een berichtje van je leidinggevende: of je straks even langs wilt lopen om iets te bespreken. Je voelt het meteen in je lijf: je krijgt klamme handen, je hartslag gaat omhoog en je hoofd wordt overspoeld met gedachten. Heb je een fout gemaakt? Wordt je contract niet verlengd? De reactie van je lichaam op het potentieel bedreigende nieuws is eeuwenoud, weet psychiater en afdelingshoofd professor Witte Hoogendijk. Hij is gespecialiseerd in stress, burn-out en depressie en schreef er twee boeken over samen met journalist Wilma de Rek. Sterker nog, zo beschrijven ze in hun boeken, ons stresssysteem is in essentie niet veel anders dan dat van een vis. Ook een sardientje zal bij het zien van een schaduw in de vorm van een haai naar een hogere staat van alertheid gaan en zich klaarmaken om te vluchten. Een snel en accuraat stresssysteem is dan ook essentieel om te overleven. Onze voorouders heeft het geholpen: hun spieren spanden zich en hun hartslag ging omhoog bij het horen van een krakende tak in de bosjes. Klaar om weg te rennen voor een roofdier. Als het gevaar was geweken, kwam hun lichaam weer tot rust. Reorganisatie Daar ligt een groot verschil met de moderne mens: ons stresssysteem is niet veranderd sinds de tijd van de jagers en de verzamelaars, maar onze omgeving wel. Voor de dingen die ons stress geven, zoals het mailtje van je baas, een dreigende reorganisatie of klimaatverandering, kunnen we niet opzij springen of wegrennen. Het gevolg: we hebben soms meer last van ons stresssysteem dan dat we er baat bij hebben. Stress is een containerbegrip, zegt Witte. Hij hanteert de volgende definitie van stress: stress is het gevoel in je hoofd wanneer je omgeving iets vraagt of eist waaraan je alleen kunt voldoen door in actie te komen. De vraag of de eis noemen we de stressor en de actie noemen we de stressrespons. Een voorbeeld: honger (stressor) zorgt ervoor dat we op zoek gaan naar eten (stressrespons). Ziekte (stressor) zorgt ervoor dat we ons gedeisd houden en in bed gaan liggen (stressrespons). Dit zijn normale, gezonde reacties. Problematisch wordt het als je kijkt naar de stressoren van deze tijd. Die zijn abstract en vaak niet op te lossen met een simpele actie. Dat is het punt waar ons verouderde stresssysteem tot problemen kan leiden. Met name chronische stress door rondmalende gedachten over abstracte problemen kan leiden tot overspannenheid. En dat kan weer overgaan in burn-out en soms vervolgens zelfs in depressie. > STRESS EN HECTIEK Zo herken en voorkom je een burn-out TEKST Berit Sinterniklaas STRESS & BURNOUT

FIT! 26 STRESS > Wat zijn de alarmsignalen? Slecht slapen, vermoeidheid, moeite met concentreren, niet tegen herrie kunnen, een kort lontje, in huilen uitbarsten en veel piekeren. Plus slecht kunnen omgaan met nieuwe stressoren. Herken je deze symptomen en hebben ze impact op je leven? Dan kan het zijn dat je overspannen bent. Bij een burn-out speelt dit ook allemaal, maar houden de klachten minimaal zes maanden aan en staat lichamelijke uitputting op de voorgrond. Wat kun je doen tegen stress? Niet iedereen is even gevoelig voor stress. Ook dat komt uit de oertijd: een groep had zowel jagers met lef nodig als voorzichtige verzamelaars die de giftigheid van de besjes controleerden. Ga voor jezelf na waar jij zit op de schaal van stressgevoeligheid. Ben je een durfal, kun je alles aan? Prima, dan is de kans niet zo groot dat je overspannen of burn-out raakt. Maar ben je snel van de leg? Of heb jij of een familielid al eens eerder een burn-out of depressie gehad? Dan heeft Witte Hoogendijk de volgende tips: – Blijf wat meer uit de rat race: je kunt heel goed je ambities kwijt zonder met anderen de strijd aan te gaan. – Leef als een beest. Dat betekent vaker naar buiten, meer bewegen, iets minder eten, voldoende slapen en genoeg rust nemen na een periode van hard werken. – Ga om met de mensen uit je inner circle. Dus ga niet op social media in discussie met die onbekenden zonder profielfoto en naam, maar investeer in de grofweg 150 mensen die het dichtst bij je staan. – Realiseer je dat je leeft met een verouderd stresssysteem. Neem de bijwerkingen hiervan met een korreltje zout. Krijg je klamme handen van een mailtje of een piepend alarm? Bedenk je dan: dit is maar een vissenreactie. Dat kan relativerend werken. – Accepteer dat je je leven moet aanpassen op de vissenhersenen die je na honderden miljoenen jaren evolutie hebt gekregen. Want de moderne stressoren zelf aanpassen is lastig, maar niet onmogelijk. Zet bijvoorbeeld af en toe je mobieltje uit. < Ons stresssysteem is niet veel anders dan dat van een vis STRESS & BURNOUT

FIT! 27 & BURN-OUT TESTIMONIAL      Nathalie Juffermans-Schellevis, obstetrieverpleegkundige bij Verloskunde ‘Ik ga nu anders om met prikkels op mijn werk’ ‘Ik was 24 weken zwanger van mijn derde kind toen ik werd opgenomen op mijn eigen afdeling in het Sophia. De kleine dreigde geboren te worden. Het waren traumatische weken, want ik wist te veel. Ik wist welke ellende ons te wachten stond als hij met 25 weken geboren zou worden. Uiteindelijk is Oscar geboren met 35 weken. Hij is nu twee jaar en het gaat goed met hem. Toen ik na mijn verlof terugkeerde naar de werkvloer, de plek waar alles was gebeurd, merkte ik dat het niet goed met me ging. Ik kreeg paniekaanvallen die voelden alsof ik doodging. Toen ik op vakantie mijn handen niet meer kon gebruiken omdat mijn vingers krom stonden van de spanning wist ik: dit kan ik niet wegstoppen. Ik heb hulp gezocht en de diagnose posttraumatische stressstoornis gekregen. Met therapie en medicatie ben ik er bovenop gekomen. Ik heb er anderhalf jaar over gedaan om terug te komen op de werkvloer, met kleine stapjes. Ik heb getwijfeld of ik een ander beroep moest kiezen, maar die twijfel was snel weg toen ik weer aan het werk ging. Ik heb altijd obstetrieverpleegkundige willen worden en wil dat ook blijven. Ik ga wel anders om met prikkels op mijn werk. Bijvoorbeeld tijdens de overdracht, als het heel druk is met twee teams, neem ik even afstand en check ik hoe mijn lijf voelt of doe een ademhalingsoefening. Veel mensen zien dat als zweverig, maar ik zou het iedereen aanraden. Sommige mensen zeggen dat ze een sterker mens zijn geworden door een traumatische ervaring. Dat ervaar ik niet zo. Ik ben wel een ander persoon en een betere verpleegkundige geworden. Ik ben rustiger, leef meer in het moment. Ik laat me niet zo snel meer gek maken, zowel op het werk als thuis met drie kinderen. Ik ben tevreden over wie ik nu ben, maar daar heb ik ook hard voor gewerkt.’ STRESS & BURNOUT

     Stress en hectiek? Deze app kan je helpen Leuk, die hectiek, maar hoe houd ik dit in hemelsnaam vol tot mijn 67e? Dat vroeg internist Laura de Graaff zich een paar jaar geleden af, midden in de piekdrukte van haar opleiding tot medisch specialist, de zorg voor haar gezin en haar wetenschappelijke ambities. Zo ontstond het idee voor Your World: een app die je laat kennismaken met eenvoudige ‘kleine’ gewoontes, die je helpen je veerkracht te verbeteren en vitaal te blijven. En die, zonder extra moeite, ook goed zijn voor de planeet. Met de app probeer je nieuwe gewoontes uit tijdens wekelijkse challenges. Denk aan aanpassingen in het groen in en om het huis, de manier waarop je eten koopt en kookt. ‘Veel mensen die al hebben meegedaan zijn enthousiast over de soms onverwachte verbetering en over het gemak waarmee je zo’n nieuwe gewoonte opneemt in je leven’, aldus De Graaff. Your World is ontwikkeld door Internist Erfelijke en Aangeboren Aandoeningen Laura de Graaff, in samenwerking met start-up ‘Sustainable Me’ en TU Delft. Je kunt individueel of met collega’s deelnemen aan Your World. Dan kunnen er speciaal voor jouw team of afdeling maatwerk-challenges in de app worden gezet. Your World is er voor Android en iPhone. Kijk op www.your-world.nl voor meer informatie of om een activatiecode te vragen. FIT! 28 STRESS STRESS & BURNOUT

‘De eerste superman of -vrouw moet ik nog tegenkomen’ Bedrijfsarts Tomas Rejda heeft goed nieuws en slecht nieuws over een burn-out. Het slechte nieuws is dat het besmettelijk is. ‘De belangrijkste voorspeller voor een burn-out bij jezelf is een collega zien afglijden in een burnout. Dat weten we uit onderzoek met IC-verpleegkundigen’, stelt hij. ‘In zulke teams leunen collega’s sterk op elkaar, dus als er iemand uitvalt kun je gaan denken: waarom sta ik er nog wel?’ Het goede nieuws is dat de sleutel bij het voorkomen van burn-out ook bij het team ligt. ‘Praat met elkaar over hoe het met jullie gaat. Zie je dat het met een collega niet zo goed gaat? Stuur diegene dan niet naar huis, maar geef advies om hulp te zoeken. Dat kan bijvoorbeeld met een preventief gesprek bij de Arbo.’ Zo’n preventief gesprek is vertrouwelijk, benadrukt hij. ‘Je kunt dit zelf regelen, zonder tussenkomst van je leidinggevende. Die krijgt er ook geen terugkoppeling over.’ Overspannenheid of een burn-out kan iedereen overkomen, zegt Tomas. ‘De eerste superman of supervrouw moet ik nog tegenkomen.’ Juist in de zorg werken veel mensen die moeite hebben met het bewaken van hun eigen grenzen, valt hem op. ‘Het zit in hun karakter om voor mensen te zorgen, maar voor zichzelf zorgen vinden ze lastig. Kwetsbaarheid maakt je geen slechtere dokter of verpleegkundige, maar helaas moeten veel mensen eerst knakken voordat ze dat leren.’ Op zijn spreekuur begeleiden Tomas en andere bedrijfsartsen Erasmus MC’ers die vast zijn gelopen.‘De eerste stap is erkennen en accepteren wat er aan de hand is.’ Vaak ziet hij zorgverleners die niets liever willen dan doorwerken.‘Ze denken: als ik uitval komt de zorg voor mijn patiënten stil te liggen. Ik trek dan de vergelijking met een sportblessure: met een gescheurde hamstring ga je toch ook niet terug het veld in?’ Na de acceptatie en een aantal dagen of weken rust komt de opbouwfase waarin mensen leren om te gaan met druk en stress. Ook daar trekt hij weer de vergelijking met sport. ‘Net als Max Verstappen moeten mensen leren dat je moet remmen om niet uit de bocht te vliegen en te crashen. Daarna kun je weer gas geven, tot de volgende bocht in zicht komt. Je kunt de racen pas winnen als je leert wanneer je moet remmen.’ < FIT! 29      Meer lezen? Boekentips Van big bang tot burn-out Witte Hoogendijk, Wilma de Rek Leef als een beest Witte Hoogendijk, Wilma de Rek Moeten maakt gek, pak zelf je emotionele problemen aan Albert Ellis, Wouter Backx Personeelsplein Zoek je meer informatie over wat het Erasmus MC voor je kan doen? Op het Personeelsplein op Agora lees je meer over prettig werken, coaching en begeleiding, de mogelijkheden voor het nemen van een sabbatical en loopbaanadvies. & BURN-OUT STRESS & BURNOUT

RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=