kosten worden bespaard op de aanschaf van cyberbeveiligingsmaatregelen. Een gezamenlijke aanpak, ten slotte, versterkt de algehele veerkracht van het netwerk, waardoor het beter bestand is tegen toekomstige aanvallen. Meer over het belang van relationeel kapitaal volgt in het laatste deel van mijn rede, waar ik mijn eigen onderzoekslijnen bespreek. Systemisch perspectief Het vijfde inzicht is dat we cyberweerbaarheid alleen in haar volle rijkdom kunnen begrijpen vanuit een systemisch perspectief. Zoals duidelijk mag zijn uit het voorgaande is het optimaliseren van de cyberweerbaarheid op systeemniveau een complexe opgave. Er zijn veel factoren die invloed uitoefenen op de weerbaarheid en op elkaar. Een systemische ofwel systeemdenken-benadering biedt een geschikte, geïntegreerde benadering door de interacties tussen mens, proces en technologie als geheel te analyseren en samenwerking tussen organisatieonderdelen die een rol spelen in de cyberweerbaarheid te bevorderen. Een punt dat ik er hier uit wil lichten is dat in het huidige denken over cyberweerbaarheid vooral de mens als component nog wel eens wordt vergeten. De meeste investeringen zitten volgens Gartner in technologie, 85%, 14% gaat naar processen, slechts 1% gaat naar de mens.50 De balans is helemaal zoek. En dat is opmerkelijk voor een maatschappelijk multidimensionaal vraagstuk dat een holistische oplossing vereist. Om de balans terug te brengen pleit ik hier voor meer aandacht voor de rol van de mens in het systemische perspectief op cyberweerbaarheid. Dat is geen eenvoudige opgave, want de rol van de mens kan verschillende, vaak tegenstrijdige, vormen aannemen. Drenth en Hendriks (2024) verwoordden dit onlangs treffend door te stellen dat de mens zowel een lastpak als oplossing kan zijn. Zo zien we dat, alle goede bedoelingen ten spijt, ondernemers regelmatig de keuze maken niet te handelen. Dat wil zeggen dat ze besluiten om niet te investeren in hun cyberweerbaarheid en daarmee een belemmering zijn in het maatschappelijke streven de cyberweerbaarheidskloof te overbruggen. Hoe we ondernemers kunnen aanzetten tot handelen blijft een belangrijk aandachtspunt voor de komende jaren, dat ook wordt onderkend door de overheid.51 50 https://www.gartner.com/en/newsroom/press-releases/2020-06-17-gartner-forecasts-worldwide-security-and-risk-managem#:~:text=Worldwide%20spending%20on%20information%20 security,2020%20(see%20Table%201) 51 Zie ook: https://www.cybersecurityraad.nl/documenten/adviezen/2024/06/04/csr-advies- verkleinen-van-de-cyberweerbaarheidskloof Zeven inzichten voor optimale cyberweerbaarheid 49
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=