3 In januari van dit jaar voorspelde ik dat de Nederlandse advocatuur eenfusie- en overnamegolf wacht (FD, 3 januari 2025). Douwe Groenevelt wees er vorig jaar op deze plek op: voorspellingen van schrijvers van dit voorwoord komen zelden uit. Enige bescheidenheid is dus op zijn plaats. Toch meen ik dat er goede redenen zijn voor consolidatie van middelgrote advocatenkantoren. Kantoren worden de afgelopen jaren geconfronteerd met sterk toegenomen kosten. Enerzijds zijn bestaande kosten hoger geworden. Door inflatie, maar ook door schaarste: zo leidt de war for talent tot hogere salarissen, tot hogere wervingskosten en tot kosten om te voldoen aan de wensen en eisen van een nieuwe veeleisende generatie advocaten. Maar opvallender zijn de kostenposten die nieuw zijn of van een totaal andere orde dan nog maar kort geleden. Zo moeten kantoren meer menskracht (en dus geld) inzetten voor compliance. Niet alleen zijn er meer regels, ook de aandacht van toezichthouders voor de naleving daarvan is toegenomen. Cliënten stellen steeds hogere eisen aan kantoren, bijvoorbeeld op het gebied van informatiebeveiliging en ESG. Waar kantoren vroeger nog konden volstaan met het zetten van een paar vinkjes op een vragenlijst, eisen cliënten vandaag de dag gedetailleerd inzicht in kantoorbeleid en de naleving daarvan. En dan is er natuurlijk AI. De directe kosten van de inzet daarvan vallen nog wel mee. Maandelijkse betalingen aan leveranciers en de kosten van opleidingen zijn te absorberen door een beperkte verhoging van het uurtarief. Maar voor impactvolle inzet van AI door advocatenkantoren is meer nodig. Het vorig jaar verschenen rapport The Future Is Now: Artificial Intelligence And The Legal Profession van de International Bar Association noemt een aantal elementen. In de eerste plaats dwingt VOORWOORD Advertentie, vacature en verrijkt profiel in A-titel + AI en social media activeren? Ga naar Admediabooking.com COLOFON Uitgever Juristen Persgroep Aan dit nummer werkten mee Nathalie de Graaf, Daphne van Dijk, Francisca HuijtingMebius Druk Senefelder Misset Vormgeving Capital Media Services Productiecoördinatie Selma Bevelsborg, Isa Horsting Fotografie Sander Morel Media advies Capital Media Services Mail@capitalmediaservices.nl Centrale: 024 – 360 77 10 Traffic direct: 024 – 360 66 83 Admediabooking.com, DeJuristprofielbank.nl, ESG Park Jaargids Advocatuur en LegalTube.nl zijn onderdeel van Juristen Persgroep en co-publisher Capital Media Services INHOUD 3 VOORWOORD & COLOFON DE VISIE 7 CMS 8-9 Dentons 14 DVDW 17 General Counsel Netherlands 31 Redefabrik 33-35 AI Legal 37 Boot Advocaten 38 Nationale Bossenmakelaar 41 Wijn & Stael 44 Justspark 50 Houthoff 52 Olenz 57 TeekensKarstens 63 Pinsent Masons 67 SAGA 70 Gini Capital 80-81 New Ground Law 83 Sørensen Advocaten DEALMAKER 4 De Brauw VAK & MENS + IMPACT 10-12 Universiteit Utrecht 55 MAZE Advocaten 59 Pels Rijcken 69 Rietmeesters 74 Elferink & Kortier Advocaten 77 BrandMR STRATEGIE 20-22 Venturis Consulting Group 19 TOP 10 BUSINESS 25-26 ESG 28 TOP 50 ADVOCATUUR 85-88 ZUIDAS SESSIE 90 INDEX de inzet van AI tot nadenken over het businessmodel. Kantoren zullen omhoog moeten in de waardeketen: een deel van het bestaande werk zal immers verdwijnen door de inzet van AI, en door cliënten zelf worden gedaan of door andere, efficiëntere dienstverleners. Ook bij het hoogwaardige werk dat het kantoor blijft doen zal AI een rol spelen. Daarvoor zijn andere rollen nodig, zoals prompt engineers en data scientists. Dit alles vereist een cultuurverandering bij kantoren, aldus nog steeds het IBA-rapport. Om die cultuurverandering tot stand te brengen is leiderschap en change management nodig. Waar de eerste stappen van een kantoor op het gebied van AI vaak bottom-up worden gezet, op initiatief van gemotiveerde, enthousiaste jonge medewerkers, is betrokkenheid van de kantoorleiding cruciaal voor impactvolle inzet van AI. In een recent onderzoek van McKinsey (The state of AI, maart 2025) is te lezen: “a CEO’s oversight of AI governance is one element most correlated with higher self-reported bottom-line impact from an organization’s gen AI use.” Betrokkenheid van de top is dus een kritische succesfactor. De vraag is of het huidige leiderschap van kantoren daarvoor afdoende is. Ook hier zullen vermoedelijk investeringen nodig zijn. Al met al moeten kantoren dus een serieus apparaat op de been brengen en daartoe aanzienlijke kosten maken c.q. investeringen doen. De internationale kantoren en de grote nationale kantoren hebben voldoende armslag om dit te doen. Maar de middelgrote kantoren zijn gewoonweg te klein voor een dergelijk apparaat. Hun omzet zal moeten groeien om de winstgevendheid op peil te houden. In het huidige businessmodel kan dat in theorie door verhoging van de uurtarieven. Daaraan staat de scherpe concurrentie echter in de weg. Op termijn kan de winstgevendheid wellicht stijgen door productiviteitsverbetering als gevolg van een combinatie van inzet van AI en een ander bus nessmodel. Maar zover is het nog niet. Groei van het aantal advocaten is voor de korte termijn de enige oplossing. Organische groei (gestage uitbreiding van de bestaande eigen activiteiten) is traag en vergt veel tijd en aandacht van de huidige advocaten. Zo kom ik tot de conclusie dat het samengaan van middelgrote kantoren een logisch gevolg is van de geschetste ontwikkelingen. De toekomst zal uitwijzen of die verwachting uitkomt. Een indicatie daarvoor komt uit het notariaat: per 1 januari jl. gingen Westport en Hermans & Schuttevaer samen en vormden zo het grootste zelfstandige notariskantoor van Nederland. JOOST LINNEMANN Accelerating your business to a sustainable future. http://www.dlapiper.com/amsterdam DLA Piper is a global law firm operating through various separate and distinct entities. Further details of these entities can be found at dlapiper.com. This may qualify as “Lawyer Advertising” requiring notice in some jurisdictions. Copyright @ 2023 DLA Piper. All rights reserved. | MAR23 | A17437-1
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=