KENNIS EN KUNDE 16 TIJDSCHRIFT VOOR BEGELEIDINGSKUNDE die je niet kunt ontwijken. Is de energiefysica een neutrale wetenschap of dient zij de macht en daarmee de machthebbers? Heeft Shelley gelijk als hij schrijft dat macht alles vervuilt wat het aanraakt? Levende lichamen Ondanks de verschillen tussen beide vormen van energie (en de mogelijke verwarring die kan ontstaan als je ze door elkaar haalt) is er een vanzelfsprekende ervaringswereld waarin ze beide samenkomen: dat is de werkelijkheid van levende lichamen. Dat geldt niet alleen voor mensen maar ook voor niet-menselijke dieren en planten. De sporters die uitgeput leeglopen na hun verloren strijd of juist nieuwe moed hebben gekregen, hebben allemaal een bepaalde hoeveelheid calorieën tot zich genomen en tijdens het sporten verbruikt. Maar uit die verbranding kan niet het verloop van de wedstrijd worden afgeleid. De calorieën lijken, om Teilhard de Chardin te citeren, ‘even onverschillig als noodzakelijk’ te zijn voor datgene waar zij voedsel aan geven. (Teilhard 1960, 40). Zou het kunnen zijn dat er een ervaringswereld bestaat, waarin de twee vormen van energie die we zijn gaan opdelen in elkaar overvloeien? En dat ze met elkaar verstrengeld zijn op manieren waarvoor we (in het Westen althans) geen adequate begrippen hebben? Dit brengt mij bij de traditie van de ‘subtiele energie’. Deze energie wordt met vele namen aangeduid, waarvan er enkele al genoemd zijn: ‘animaal magnetisme’, pneuma, het prana uit de Indiase traditie, het Chinese qi of het ‘astraal’ of ‘etherisch’ lichaam uit de westerse esoterie en het neoplatonisme (zie de Appendix bij dit artikel). In de literatuur over dit onderwerp valt op dat de verleiding van auteurs heel sterk is om deze subtiele energie hetzij aan de objectzijde, hetzij aan de subjectieve kant van een dualisme analoog aan die van de zogenoemde wet van behoud van energie in de materiële wereld. Als er één mens ontwaakt of wordt geboren, hoeft een ander niet te gaan slapen of sterven om het bewustzijn van het universum op een constante grootte te houden.’ (James 1917, 52). Een ander verschil is dat fysische energie kan worden opgepot, maar geestkracht niet. We kunnen fysische energie opslaan in batterijen, we kunnen haar onttrekken aan brandstof. Zo wordt iets wat schaars is voor de bezitter daarvan op afroep beschikbaar en wordt de natuur, om Heidegger aan te halen, ‘tot een reusachtig tankstation herleid’. (Heidegger 1959, 18). Deze wijze van denken wordt ook steeds meer op mensen toegepast. Denk aan een uitdrukking als ‘human resources’, die het ten onrechte doet voorkomen dat de voorheen onstoffelijke en ongrijpbare motivatie een aftapbare voorraad is, net als een batterij of een olieveld. Geestkracht kun je niet naar believen aan- en uitzetten. Een elektrisch apparaat kan in- en uitgeschakeld worden met een knop waarbij in het Engels vaak het dubbelzinnige woord ‘power’ staat. ‘Power’ betekent naast energie ook macht. In andere talen bestaat die koppeling niet. De opkomst van fossiele energie heeft de mens een enorme macht over de natuur gegeven. Hier doemen vragen op Is de energiefysica een neutrale wetenschap of dient zij de machthebbers?
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=