2025 - WWW.TSVB.NL 15 HOOFDARTIKEL ling vervangbare units bestaan. Ze is, anders gezegd, een intensiteit: strikt genomen onmeetbaar. Ten tweede kunnen fysische energieën in elkaar worden omgezet. Als ik energie aan systeem A onttrek en toevoeg aan systeem B, krijg ik (afgezien van het warmteverlies door de entropie) in systeem B inderdaad precies die hoeveelheid die ik aan A onttrokken heb. Als ik thee uit de theepot in het kopje schenk, verliest de theepot dezelfde hoeveelheid als het kopje erbij krijgt, tenzij ik mors. Maar als ik mensen motiveer om iets te doen, wordt die motivatie niet in dezelfde mate aan mij onttrokken als de anderen die erbij krijgen. Wanneer geestkracht gedeeld wordt, wordt ze niet verminderd. Er is dan ook geen ‘wet van behoud van energie’ in dit verband. In de verlenging van een wedstrijd kan een groep van elf bijna-uitgeputte sporters door een plotselinge opkikker (bijvoorbeeld een onverwacht doelpunt) weer nieuwe krachten krijgen. William James betitelt dit als second wind. Bij batterijen en energiecentrales is dit verschijnsel onbekend. Ook kunnen mensen door een tegenslag helemaal ‘leeglopen’ en ook dan is ‘behoud van energie’ niet van toepassing. James schreef: ‘De hoeveelheid van mogelijk bewustzijn wordt niet geregeerd door wetten het energiebegrip voor de psychologie geheel naar het fysische, inclusief kwantificering, en behouds- en entropiewetten. Deze verwarring komt doordat nieuwe betekenissen van een woord nooit een einde maken aan het functioneren van de oude betekenis. Ook de religieuze connotaties van energie waren rond 1900 nog niet verdwenen. In een boek met interviews met componisten uit die tijd sprak zowel Richard Wagner als Richard Strauss van een ‘goddelijke energie’ als bron van hun creativiteit. Strauss spreekt over het scheppingsproces: ‘Dan put ik uit de bron van oneindige en eeuwige energie waaruit wij allen en alles voortkomen. De religie noemt dit God.’ De fysica heeft, zoals we gezien hebben, een unificatie tot stand gebracht tussen allerlei natuurkrachten die ooit heel verschillend werden opgevat. Allerlei processen die zich in levende wezens afspelen (verbranding, motoriek, enzovoort) lenen zich ook voor deze benadering. Maar de energie die verbonden kan worden met geestkracht, met hetgeen de mens beweegt, leent zich hier nauwelijks voor. Waarin ligt dan het verschil? Onmeetbare geestkracht Het natuurkundige energiebegrip is, om een technische term te gebruiken, een extensiteit. Fysische energie bestaat uit gelijke, onderling uitwisselbare eenheden: elke calorie of kilowatt heeft een gelijke waarde. Dit is bij vitale en psychische energie niet het geval. Iemands geestdrift kan misschien in een enquête een score krijgen, maar het is onmogelijk dat iemand letterlijk 2,15 maal meer enthousiast is dan gisteren. Geestkracht blijft heterogeen en kwalitatief en zal nooit uit aantoonbare, onderComponisten Wagner en Strauss spraken van 'goddelijke energie' als creatieve bron
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=