Een markant en eigenzinnig gebruik van het woord energie is te vinden bij de dichter en graficus William Blake: zeker religieus, maar met een volstrekt onconventionele boodschap. Hij bezigt energy voor de instinctieve en onbewuste krachten in de mens en verbindt het expliciet met revolutie en seksualiteit. In Blakes werk The Marriage of Heaven and Hell (1790-1793) bekritiseert de duivel de Bijbelse en gewijde voorstellingen die energie als het kwaad beschouwen. Energie zou volgens die vrome voorstellingen alleen uit het lichaam voortkomen en zou zondig zijn. Daarom zou God, zo zegt de duivel, de mens ‘in Eeuwigheid folteren voor het volgen van zijn energieën’. Hij (de duivel) stelt hier tegenover: ‘Energie Wordsworths vergelijking van scheppingskracht en inspiratie met de wind is een traditioneel beeld, dat veelvuldig in de antieke culturen en in de Bijbel voorkomt. Het maakt gebruik van een oeroude verwantschap van geest, adem en wind. Spiritus betekende, evenals het Griekse pneuma, naast geest ook adem. Dezelfde gelaagde betekenis komen we tegen in het Hebreeuwse roeach, het Sanskriet Atman en het Chinese Qi (ch’i). Buitenwereld en binnenwereld Deze geestkracht is niet alleen iets innerlijks of subjectiefs, maar wordt ook toegeschreven aan de natuur en aan gebeurtenissen. De energie werkt zowel in de mens als in de wereld en zorgt juist voor contact tussen de buiten- en de binnenwereld. Ze brengt ons in directe aanraking met de bewegingen van de werkelijkheid om ons heen. De kunstcriticus John Ruskin stelt in zijn beroemde essay The Seven Lamps of Architecture (1849) dat schoonheid samenhangt met ‘the expression of vital energy’ vanuit ‘the fulness of life’. Hij voegt daar veelbetekenend aan toe: ‘no mechanism nor galvanism can take its place’. In een studie naar mythen over wolken en stormen beschrijft Ruskin de ‘spirit’ als een vormgevend beginsel, een ‘creative energy’ die ook op anorganische natuur inwerkt, ‘such recognition being enforced upon us by a delight we instinctively receive from all the forms of matter which manifest it’. Ruskin meent zelfs dat de kwaliteit van menselijke cultuur en daarmee ook ons geluk afhangt van ‘the apprehension of [the] mysteries’ van deze creatieve energie. Ook hier kan een vergelijking gemaakt worden met de rol van het begrip qi in de Chinese esthetica. HOOFDARTIKEL 2025 - WWW.TSVB.NL 11 Figuur 1 | Fragment uit The Marriage of Heaven and Hell van William Blake.
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=