2024 - WWW.TSVB.NL 55 PRAKTIJK EN PROFESSIONAL al van tevoren vast’, en: ‘De teamcoaching bij het andere team [die ik heb verzorgd] was manipulatief!’ Ook dit kan begrepen worden als vervreemding: het produceren van de identiteit van werknemers. Als we de boosheid interpreteren als dit type vervreemding, dan zou je kunnen zeggen dat deze beschuldigingen gaan over de angst dat ik hun collectieve identiteit probeer te bepalen door manipulatie. We zouden de situatie heel goed kunnen begrijpen als een behoefte van uitvoerenden om zich te beschermen tegen de onvoorspelbaarheid van en de hoeveelheid aan veranderingen in de organisatie. Dat ze daarmee de behandelaars en direct leidinggevenden van zich vervreemden, is dan goed in te denken. Dat die laatsten de hulp van een coach inroepen en hun eigen interventies inzetten, hoort ook weer bij de verantwoordelijkheid van behandelaars en managers. Als coach word je dan ook snel, misschien zelfs onherroepelijk, onderdeel van de strijd over de identiteit van het collectief. waarbij de rijkdom van menselijke behoeften wordt gereduceerd tot dingen en diensten die aangekocht kunnen worden (Bauman, 2000). Anderzijds gaat het om het produceren van de ideale werknemer door middel van opleidingen en andere hrm-interventies (Sennet, 2007). Marx baseerde zich in hoge mate op Hegels werk, waarbij hij het concept vervreemding versmalde om zijn kritiek op het kapitalisme te verwoorden. Hegel gebruikte het concept vervreemding om een onvermijdelijk tekort in het menselijk bestaan aan te duiden (Singer, 2001). Dat tekort kan gaan over de behoefte thuis te zijn, erkend te worden en zin te ervaren in het bestaan. Anders gezegd: menszijn is in essentie niet vervullend. Dat is van belang om het concept vervreemding op een andere en preciezere wijze te gebruiken voor begeleidingskunde. Deze zet is overigens in het geheel niet origineel, want ik sluit hiermee aan bij waar Zizek (2019) al voor pleit: dat het spreken over kapitalistische daders en slachtoffer-arbeiders echt te kort door de bocht is om ons huidige vorm van kapitalisme mee te doorgronden. LAGEN VAN VERVREEMDING Als we met dit conceptuele kader teruggaan naar de casus, dan zou je kunnen zeggen dat ik met mijn interventies bijdraag aan de vervreemding binnen het team. Ik probeer immers dit team uit hun eenheid te halen, door de interne dynamiek van het team te verstoren en te bevragen. Deze situatie kunnen we echter ook lezen als meerdere dynamieken van vervreemding die op elkaar inspelen. Want in hun teamgerichtheid sluiten ze de behandel- en managementlijn uit, hetgeen ook weer vervreemding oplevert. Maar naast deze twee lagen van vervreemding valt er meer te ontdekken. In een volgende bijeenkomst vraag ik door op de betekenis van de stilte. ‘Hier is de stilte weer. Jullie zeggen dat die ongemakkelijk is, maar jullie laten hem zelf vallen.’ Eindelijk krijg ik de volle laag en komt de boosheid op tafel: ‘De hele teamcoaching is poppenkast’, ‘De uitkomst staat De kern van begeleidings- kunde is niet dat we het lijden in organisaties stoppen, maar dat we het hanteerbaar houden
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=