54 TIJDSCHRIFT VOOR BEGELEIDINGSKUNDE PRAKTIJK EN PROFESSIONAL betekenisvol geheel worden getrokken. In de visie van Marx wordt de rijkheid van menselijkheid en de menselijke relaties met elkaar en de natuur gereduceerd om kapitalistische doelen te bereiken. In deze opvatting is vervreemding onherroepelijk verbonden aan onderdrukking, uitbuiting en vernedering (Lefebvre, 2020). Vervreemding wordt vaak ervaren in termen van een machteloos, zinloos, normloos en geïsoleerd bestaan (Seemann, 1966). In het vroege kapitalisme was de vervreemding van menszijn een manier om de economische doelen in een organisatie efficiënt te bereiken. De vervreemding was dus een bijzaak. Het late kapitalisme kan worden gekarakteriseerd in dat het vervreemden van ons menszijn een hoofdzaak is geworden door het produceren van menselijke identiteit. Het gaat dan enerzijds om het produceren van consumenten door middel van marketing, VERVREEMDING Er zijn enkele aanwijzingen dat er een lading in de stilte zat: mijn eigen ervaring, die van de behandelaars en de feedback op de ongemakkelijke stiltes. Als ik de boze stilte in een groter kader trek, zie ik een aanknopingspunt bij een concept als vervreemding. In deze paragraaf wil ik eerst stilstaan bij deze term, voordat ik naar de toepassing op de casus ga. Vervreemding is een klassiek concept uit de sociologische literatuur dat in de twintigste eeuw uitputtend is besproken. Het concept wordt vaak toegeschreven aan Karl Marx, die het in de negentiende eeuw formuleerde om de sociale problemen die voortkomen uit het kapitalisme te begrijpen. Toch zien we het concept al eerder verschijnen bij onder andere Ludwig Feuerbach of Georg W. Hegel (Giddens, 2021; Ritzer & Stepnisky, 2017). Vervreemding gaat in de kern over hoe mensen uit een voor hen
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=