KENNIS EN KUNDE 28 TIJDSCHRIFT VOOR BEGELEIDINGSKUNDE Kies daarom liever voor het meest constructieve, meest uitdagende gedragskwadrant: sterk en goed. Dat houdt in dat je schaamtevrij handelt ofwel openhartig praat over je fouten, schuldgevoel en schaamte. Daarmee riskeer je op het moment zelf afwijzing en dat maakt je voor je gevoel relatief kwetsbaar. Schaamtevrij handelen betekent dat je je uitspreekt tegen mensen die bullyen, mensen steunt die worden gebullyd en op je eigen (bully)gedrag reflecteert. TOT BESLUIT Aan dit verhaal ligt iets filosofisch ten grondslag. Stel, dat persoonlijkheid en identiteit niet zouden bestaan, en dat je in je gedrag zo veranderlijk bent als de wind? Wie ben je dan nog? Misschien moet het antwoord wel luiden: niemand. Je ego doet er immers niet zoveel toe; wat telt is je gedrag. En in morele zin vooral hoe je je gedraagt tegenover anderen. Als je gedrag niet volledig door je persoonlijkheid wordt bepaald, dan heb je continu de keus. En als je dan toch kunt kiezen, waarom dan niet kiezen voor schaamtevrij gedrag? Want geloof me, je bent nooit te belangrijk om aardig te doen. goed. In het kwadrant linksboven, waar mensen zich zowel sterk als fout gedragen, vind je het schaamteloze bullyen met gedragingen als schreeuwen, schelden en vernederen. Zo gebruikte een directeur regelmatig twee gevleugelde uitdrukkingen om zijn medewerkers te ‘motiveren’: ‘Kun je dan helemaal niks?’, en: ‘Wat kun je eigenlijk wel?’ Zulk gedrag is behoorlijk kwetsend. In het kwadrant rechtsonder – zwak en goed – vind je het schaamtevolle lijden. Dus dat je wordt uitgescholden, aangerand of erger, zonder ertegenin te gaan. Zoals de medewerkers van die baas hierboven zijn scheldpartijen vaak lijdzaam ondergaan. Daardoor voelen ze zich vaak diep gekwetst. In het kwadrant linksonder – zwak en fout – vind je het schaamtevolle toekijken: je ziet dat een collega wordt gebullyd, maar doet niets. Diezelfde medewerkers van die bullybaas gedragen zich regelmatig zo als een collega weer eens het mikpunt is. Als je schaamtevol toekijkt, loop je op het moment zelf weinig risico op afwijzing, en dat maakt je voor je gevoel relatief onkwetsbaar. Maar door niet in te grijpen, versterk je de cultuur van zwijgen, angst en je niet uitspreken. Dat kan als een boemerang bij je terugkomen. Zo blijkt uit onderzoek bij 788 Zweedse werkenden dat zij die bij grensoverschrijdende gedragsincidenten schaamtevol toekeken, anderhalf jaar later drie keer zoveel kans hadden om zelf gebullyd te worden (Rosander & Nielsen, 2023). Prof. dr. A. Nauta is bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Leiden en zelfstandig organisatiepsycholoog. E-mail: info@aukjenauta.nl. ALS JE TOCH KUNT KIEZEN, WAAROM DAN NIET KIEZEN VOOR SCHAAMTEVRIJ GEDRAG?
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=