KENNIS EN KUNDE 24 TIJDSCHRIFT VOOR BEGELEIDINGSKUNDE houden (Alicke & Sedikides, 2009). Zelf toonde ik dat aan in onderzoek naar werksituaties waarin collega’s conflicten hadden (De Dreu e.a., 1995). Mensen blijken hun conflictgedrag als constructiever te zien dan dat van hun opponent. Dit verschil wordt groter naarmate het conflict escaleert; dan blijft men zichzelf als coöperatief zien en soms zelfs als slachtoffer, terwijl men de opponent de schuld geeft van de escalatie, omdat die competitief en een echte dader zou zijn. Helaas helpen zulke nobele gedachten over jezelf niet om spanningen te verminderen. Als beide partijen het eigen escalerende gedrag blijven rechtvaardigen omdat de ander zich misdraagt, dan loopt de boel steeds verder uit de hand. Hoe mooi zou het dan zijn om opnieuw na te denken over je gedrag? Om van een afstandje naar jezelf te kijken en te denken: mijn punt kan ik ook maken met een paar decibellen minder? DENKFOUT Zelfreflectie is vooral cruciaal voor leiders van organisaties, zo beweert menig managementboek. Als leiders geen voorbeeldgedrag tonen, hoe kun je dan verwachten dat er een gezonde werkcultuur ontstaat, waarin mensen elkaar niet pesten en conflicten goed hanteren? Zo sprak ik een organisatiebestuurder die heel zelfreflectief stelde: ‘Ik moet een rolmodel zijn. Zodra ik ook maar één keer op de gang sta te schreeuwen, dan stort al het zorgvuldig opgebouwde vertrouwen onmiddellijk in.’ Maar is dat wel zo? Houd je als leider wel genoeg overwicht als je je zo keurig gedraagt? Moet en mag je niet gewoon een beetje slecht zijn als je baas bent? Dat is wel wat veel mensen blijken te vinden, volgens onderzoek (Van Kleef, 2023). Zo blijkt dat mensen die hun benen op vergadertafels leggen, te laat binnenkomen, of hun auto op een gehandicaptenplek dumpen zonder daarop recht te hebben, gemiddeld als machtiger worden gezien dan mensen die netjes de regels volgen. Met andere woorden: mensen die EGOCENTRISCHE VERTEKENING Ook al krenkt het misschien je ego, toch is het goed om op z’n tijd je meningen, overtuigingen, modellen en theorieën te heroverwegen. ‘Think again’ noemt Adam Grant (2023) dat in zijn gelijknamige boek. Extra goed nadenken is ook een goede strategie als het gaat om je interpersoonlijke gedrag. Veel mensen – ik ook – denken dat ze zich meestal fatsoenlijk en vriendelijk gedragen. Maar in werkelijkheid ontkomt niemand aan ‘egocentrische vertekeningen’. We denken dat we aardig zijn, maar de ander ziet soms heel wat anders. Anekdotisch bewijs hiervoor verzamelde ik als freelance assessor in assessment centers. Daarin beoordeelde ik kandidaten op hun geschiktheid voor manager. Tijdens rollenspellen tussen kandidaat en acteur beoordeelde ik hun gedrag, onder andere op vriendelijkheid. Als kandidaten daarop laag scoorden – bijvoorbeeld omdat ze lange monologen hielden, in plaats van vragen te stellen, de ander steeds onderbraken of hem oplegden wat hij moest doen – dan was hun weerstand groot: ‘Maar ik ben altijd de vriendelijkheid zelve!’, was vaak hun repliek. Ook wetenschappelijk is bewezen dat mensen het eigen gedrag vertekend waarnemen (Epley & Dunning, 2000), om zo een positief zelfbeeld te kunnen
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=