KENNIS EN KUNDE 16 TIJDSCHRIFT VOOR BEGELEIDINGSKUNDE Het zijn vooral echte en vermeende, aangestelde en zelfbenoemde experts die zo spreken; mensen die (bijvoorbeeld in talkshows) herhaaldelijk de gewone man opvoeren als het object van hun beschouwingen, analyses en interventies. De impliciete (en soms ook expliciete) boodschap is: zij begrijpen het niet, maar wij wel. Zij hebben de problemen, wij de oplossingen. INDIRECTEN Wie zijn die experts? In een recent interview met het Tijdschrift voor Coaching wijst Harry Starren, oud-directeur van De Baak, op de wel heel vreemde arbeidsverdeling tussen zij die het werk doen en zij die vertellen hoe dat gedaan moet worden of, kort samengevat, tussen ‘lager- opgeleide doeners’ en ‘hogeropgeleide denkers’. Onder die laatsten schaart hij het immer groeiende leger van leidinggevende en begeleidende functionarissen die het primaire proces van boven- en buitenaf beïnvloeden zonder daar zelf aan deel te nemen (De Roos, 2023a). Het betreft allen die uitvoerders sturen, adviseren en begeleiden door middel van planningen, instructies, protocollen, herstructureringen, adviesgesprekken en allerhande begeleidingskundige interventies. Zelf beheersen zij het uitvoerend werk dat zij ‘aansturen’ niet of (allang) niet meer. Niettemin staan zij in hoger aanzien dan de direct uitvoerenden die het primaire proces daadwerkelijk vormgeven. Uitvoerenden worden voortdurend gemonitord, gecontroleerd, gestuurd, geschoold, getraind en begeleid, kortom: aan verandering onderworpen. Alleen al het idee dat indirecten dat behoren te doen en bovendien denken het te kunnen, getuigt van verborgen hoogmoed. HOOGMOED Als we over verborgen hoogmoed spreken, wat bedoelen we daar in dit kader dan precies mee? Uit de vakliteratuur van beroepsveranderaars en aanverwante indirecten doemt een staalnaleerde problemen niet echt geadresseerd. Deze halve aandacht – wel voor de emoties, niet voor de zaak – bevestigt hun onmacht en ondergeschiktheid. Denk bijvoorbeeld aan het lot van ambtenaren die aandacht vroegen voor de akelige gevolgen van onrechtvaardig fiscaal terugvorderingsbeleid of aan opgebrande zorgmedewerkers die wegens personeelsgebrek onverantwoord lang de werkvloer dienden te bemensen. Zij falen, zij krijgen de schuld van ongelukken, zij hebben coaching nodig. Naar onze waarneming berust deze benadering op een drietal samenhangende trends. Ten eerste de opmars van adviseurs, projectleiders, managers, procesbegeleiders en andere indirecten die menen het geheel te kunnen overzien en de problemen te kunnen oplossen. Ten tweede de systematische miskenning van de intelligentie van uitvoerende medewerkers. Om maar iets te noemen: bij congressen over de toekomst van het onderwijs doen onderwijskundigen, managers, beroepsveranderaars en bestuurders allemaal een flinke duit in het zakje. Maar naar leraren moet je met een lantaarntje op zoek. Ingrijpende beslissingen over vorm en inhoud van het onderwijs worden vóór hen, over hen en zonder hen genomen. En ten derde de vervreemding van de ‘gewone man’ op de ‘werkvloer’: in plaats van een gewaardeerde medewerker met handzaam inzicht, inhoudelijke kennis en praktische intelligentie wordt hij behandeld als een radertje in een door anderen uitgedachte, beheerste en aangestuurde machinerie. Waarbij terzijde zij opgemerkt dat alleen al het begrip werkvloer een zekere mate van minachting in zich draagt.
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=